Sürrealizm akımının kostüm tasarımına yansımaları ve E.T.A Hoffmann'ın eserleriyle olan ortak temaları: Bir analiz ve uygulama çalışması

Abstract

20.yüzyıl hayatın her alanında birçok değişimin yaşandığı, insanlığın daha güzel bir yaşam umuduyla girdiği bir yüzyıldır. 18. yüzyılda başlayan bu değişim rüzgârı, beklenenin aksi bir seyirde ilerleyerek birçok acının yaşanmasına yol açar. İki Dünya savaşını yaşayan bu toplum, keskin uçlara ayrılmış siyasi ortamın ve Sanayi Devrimi'nde başlayan karamsar kent yaşamının olumsuzlukları dışında kültürel ve sanatsal anlamda oldukça üretken bir yapı içindedir. Fabrikalaşmanın etkisiyle artan köyden kente göçle beraber değişen ve bireyselleşen sosyal yaşam, toplum içinde güvensizlik, tekinsizlik gibi duyguları barındırsa da birçok fikrin gelişmesinde de etkili olmuştur. Özellikle Paris'te bir araya gelen avangard sanatçılar birçok sanatsal akımın ortaya çıkmasında öncü olurlar. İki Dünya savaşı arasında, yaşanan acıların suçlusu ve özgürleşmenin önündeki engel olarak burjuva toplum yapısını gören Sürrealizm Akımı da böyle bir ortamda gelişmiştir. Sanatçılar, gerçek olamayacak kadar korkunç şeylerin yaşandığı bu yüzyılın gerçekliğini reddederek yeni bir gerçeklik arayışı içine girmişlerdir. Bu yeni gerçekliği, o dönemde oldukça ses getiren Freud'un Psikanaliz teorilerinden etkilenerek, rüyalarda ve bilinçdışında aramışlardır. Benzer bir ruh hali, 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın başları arasında etkinlik gösteren Romantizm Akımı sanatçıları arasında da görülmektedir. Aydınlanma Felsefesi, Fransız Devrimi ve Sanayi Devrimi, bu yüzyılda kültürel ve sanatsal faaliyetlerde etkili olur. Aydınlanma'nın etkisindeki Fransız Devrimi ile yükselişe geçen özgürlükçü düşünceler Romantikler tarafından da benimsenmiş olsa da Sanayi Devrimi ve rasyonel düşünce biçimi ile ortaya çıkan kent soylu, sıradanlaşmış ve kısıtlayıcı burjuva yaşamının karşısında durmuşlardır. Sonraki yıllarda seyri değişen ve özgürlükçü fikirlerinden çok şiddet eğilimli ilerleyen devrim hareketinin sonuçları, Romantiklerin özgürlüğü içe dönük bir yolculukta, doğayla uyumlu bir yaşamda, geçmiş efsanelerde ve mitolojik kaynaklarda, fantastik ve büyülü olanda aramalarına yol açar. Gerçekliğe olan güveni ve bağlılıkları zayıflayan Romantikler, eserlerinde hayal ve gerçek arasında sıkışmış karakterlere yer verirler. Yarattıkları hayal dünyaları kaynaklarını mitolojik kaynakların yanı sıra kendi benliklerine yaptıkları yolculuklardan yani rüyalarından ve bilinçdışından almaktadır. Bu yolculuklar kendi benliklerini keşfetmenin yanı sıra gizli kalmış olana ulaşarak evrenin ve doğanın tüm bilgisine ulaşma arzusu içindedirler. Kendi yaşamı da hayallerinden beslenen sanatçı benliği ve içine doğduğu sıradan burjuva yaşamı arasında kalmak ile geçen Romantik yazar, karikatürist, besteci E.T.A Hoffmann, eserlerinde iki yaşam arasında kalmış ve benlik karmaşası yaşayan karakterlerin hikayelerine yer verir. İlhamlarını aynı kaynaklardan alan, benzer ruh halinin yaşandığı dönemlerde ortaya çıkan Sürrealizm ve Romantizm ele alındığında, Sürrealizmin Romantizmin mirasını taşıdığı ve geliştirdiği görülmektedir. Birçok ortak temanın işlendiği bu akımlar ve E.T.A Hoffmann'ın eserleri, bu eser metni içerisinde, ortak temalar çevresinde incelenmiş ve bağlantı kurulmuştur. Romantiklerden farklı olarak daha kolektif bir yapı içinde olan Sürrealizm Akımı, birçok sanatsal teknik keşifte bulunmanın yanı sıra sanatın ve tasarımın diğer dalları ile iş birliği içinde olmuştur. Bu iş birliklerinden olan giysi, moda ve kostüm tasarımları bu çalışmanın odak noktalarından biri olmakla beraber, E.T.A Hoffmann'ın Altın Saksı, Kum Adam ve Prenses Brambilla adlı masallarından yola çıkılarak yapılan kostüm tasarımının plastik anlayışına ilham kaynağı olmuştur.