Tekstilde yerel üretim zanaat ve tasarım ilişkisinin etik tasarım bağlamında incelenmesi ve uygulama önerileri

Abstract

Bu eser metin çalışmasında, tekstil alanında yerel üretim ve zanaat ilişkisi etik tasarım bağlamında ele alınarak konuya ilişkin uygulama örnekleri sunulmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, tekstil malzemelerinin kullanıldığı etnik ve yerel kültür ürünleri zanaat ve tasarım alanları açısından incelenmektedir. Bu ürünlerin günümüzde bağlamından koparılarak küresel pazar1 ağına yeni, çağdaş tasarım nesneleri olarak dahil olduğu ve seri üretimin birer metasına dönüştüğü görülmektedir. Bu süreç, yerel zanaat üretici sine başlangıçta cazip iş imkanları yaratırken, zamanla hem kültürel hem de ekonomik bir sömürü aracı haline gelmiştir. Gelişmekte olan toplumların kuşaklar boyu aktarıla rak bir kültür unsuru haline gelmiş olan yerel zanaat becerileri, moda endüstrisi tara fından çoğu zaman etnografik değeri göz ardı edilerek ve egzotik tasarım ürünleri ola rak sunularak küresel pazarın beklentilerine uygun biçimde kopyalandığı görülmekte dir. Zanaat, tasarım ve üretim süreçleri arasındaki ilişki bu kapsamda ele alınmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, tasarım alanına yeni bir perspektif getiren ve 1970'li yıllardan itibaren ekolojik sorunlara dair farkındalığın artmasıyla ortaya çıkan “sürdü rülebilirlik” ve “etik tasarım” kavramları ile beraber güncel sanat kapsamında yerel zanaatların yeri incelenmektedir. Etik tasarım, ekolojik duyarlılığın getirdiği sürdürü lebilirlik bilinci ekseninde çevresel kirlilik, tüketimi körükleyen üretim anlayışının yol açtığı iş gücü sömürüsü, adil olmayan ticaret gibi meselelere karşı geliştirilen uygula maların tümünü kapsamaktadır. Bu tasarım anlayışı, moda endüstrisinin diğer bütün endüstriyel sistemler gibi tüketim odaklı üretiminin yıkıcı etkilerini vurgulayarak, za manla iyileştirici, çözüm odaklı çeşitli akımlara düşünsel anlamda ilham vermiştir. Bu kapsamda bu çalışmaya da oldukça katkı sağlayan “yavaş moda hareketi” bu akımlar arasında yer almaktadır. Çalışmanın son bölümünde, yavaş moda hareketinin ilkelerinden yola çıkarak yapılan uygulamalar bulunmaktadır. Kültürel miras kapsamında değerlendirilen dantel ve oya geleneğinin üretim yöntemi olarak kullanıldığı, doğadan seçilmiş nesneler veya ilham alınmış formlarla yapılmış bu uygulamalarda, yerel zanaatların çağdaş tasarım anlayı şıyla bir araya getirilerek güncel ürünlere dönüştürülmesi amaçlanmaktadır. Bununla beraber, bu çalışma ile yerel zanaat ürünlerinin, küresel pazarın tasarım nesnelerine dönüşürken kültürel ve ekonomik değerini kaybetmeden, etik tasarım anlayışının öner diği alternatif tasarım ve üretim biçimleri ile medya ve satış kanalları vasıtasıyla nasıl var olabileceği açıklanarak bu konuda geliştirilmiş yaratıcı çözüm önerileri sunulmaktadır.