İasos Antik Kenti doğu stoa cephesinin koruma sorunları ve çözüm önerileri

Abstract

Arkeolojik alanlar, geleceğe miras olarak aktarılan en önemli tarihi unsurlardan biridir. Arkeolojik alanların oluşturduğu mirasın korunma yöntemleri, koruma kavramının ortaya çıkışından bu yana tartışılan bir konudur. Koruma alanında uluslarası sözleşmeler temel yaklaşımlar belirtilmiş olsada, her uygulama kendi özelinde sorunlar ve farklı çözüm önerileri sunmaktadır. Kültür Bakanlığı'nın 2863 sayılı Koruma Yasasında belirtildiği üzere, korunması gerekli kültür varlığı niteliği gösteren yapıların ilgili yasalar, yönetmelikler ve ilkeler kapsamında detaylı belgeleme ve analizlerinin yapılması, korunmasına esas olacak şekilde restorasyon müdahale kararlarının belirlenmesi ve ilke kararları doğrultusunda gerekli projelendirme esasları yapılması hususlarına ilişkin hükümler belirtilmiştir. ICOMOS'un Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restorasyonu İçin İlkeler (2003) ve ICOMOS'un Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü (1990) ve Kapsamında Karia Bölgesi Doğu Stoa Cephesi örneği üzerinden koruma sorunları ve çözmün önerileri sunulmuştur. Karia bölgesi, tarih boyunca deniz ticareti sebebiyle, etkileşime en açık bölgelerden biri olmuştur. Anadolu arkeolojisi içerisinde önemli veriler sunan Karia bölgesindeki önemli liman kentlerinden biri olan İasos Antik Kenti hem Helenistik hem de Roma dönemlerini içeren antik Yunan kent örneği olmasındanki öneminden dolayı çalışma alanı olarak seçilmiştir. Bölgede bronz çağından itibaren birçok döneme ait yapı kalıntıları bulunmaktadır. Çalışmada koruma pratiğinin değerlendirilmesi öncesinde, karia bölgesinin önemi ve konumu, iasos antik kentinin önemi, konumu ve tarihi araştırılmıştır. Karia bölgesindeki stoalar incelenerek, dönemsel analizleri ve mimari özellikleri incelenmiştir. İasos Antik Kentine ilişkin yerinde gözlemler, geçmiş dönemlere ait yazınsal ve sözel kaynaklar incelenmiş, koruma pratiğinin örneklendirilmesi için belgeleme örneği olarak doğu stoa cephesinin rölöve ve restitüsyonu hazırlanmıştır. Tüm cephenin lazer tarama ile belgelenmesi yapılarak, yerinde manuel ölçüm rölövesi oluşturulmuştur. Yerinde gözlemler ile bozulma tespitleri hazırlanmıştır. İasos ile ilgili yapılmış olan önceki çalışmalardan yararlanılarak malzeme analiz sonuçlarına ulaşılmış ve bu çalışmada faydalanılmıştır. Antik dönem mimarisine ait yazılı ve sözel kaynaklar ile Karia Bölgesi ve İasos Antik Kenti özelinde hazırlanmış literatür incelenmiş, restitsüyon verilerine ulaşılmıştır. Özellikle iasos kazı başkanlığının arşivinden yararlanılmıştır. Mevcut durum analizi ve Karia Bölgesindeki stoaların mimarisine ait analojik verilerin karşılaştırıldığı güvenilirlik çalışması neticesinde restitüsyon önerisi geliştirilmiştir. Uluslararası koruma ilkeleri referans alınarak, İasos Antik Kenti Doğu Stoa Cephesinin korunmasına yönelik müdahale yöntemleri tanımlanırken, Karia Bölgesinde yer alan Euromos, Stratonikeia, Beçin, Letoon gibi antik kentlerindeki uygulama pratikleri incelenmiştir. Uygulama pratiklerinde yaşanan ve teorik tartışmalara konu olan birçok problemi Karia Bölgesindeki koruma alanları da barındırmaktadır. Araştırmanın sonuçları, belirli bir arkeolojik alanın korunması ve restorasyonu konusunda etkili yöntemlerin tanımlanması ve bu yöntemlerin diğer alanlara uygulanabilirliğinin incelenmesiyle ilgili önemli katkılar sunmaktadır. Bu, arkeolojik koruma politikalarının ve uygulamalarının geliştirilmesine yönelik önerilerin şekillendirilmesine yardımcı olabilir.