Sedad Hakkı Eldem’in konut mimarisinde sofa

Abstract

Sofa; konutlarda oda kapılarının açıldığı genişçe mekân, hol olarak bilinen sözlük anlamının yanı sıra plan şeması üzerinde odaların bir araya gelmesini sağlayan ve mekân örgütleyici rolü olan, aynı zamanda konut içi müşterek oturma alanı olarak kullanılan bir mekânıdır. Tarihsel bir inceleme yapılarak, konut plan şemaları içerisinde sofanın kullanımı ve değişimi izlendiğinde; en az odalar kadar hatta çoğu zaman bir oda boyutundan büyük alana sahip olan, evin tüm yaşayışının geçtiği, bugün "salon" olarak adlandırdığımız mekânların yerini tutan, bir ana mekân olarak ortaya çıktığı, zaman içerisinde ise yavaş yavaş küçüldüğü, bugün hol olarak tanımladığımız mekânlarla eşdeğer konuma geldiği görülmektedir. Tez çalışmasının ilk iki bölümünde; sofanın ve sofa ile beraber kullanılan hayat, divanhane gibi mekânların tanımları, sözlük anlamlarının yanı sıra mimarlık tarihçilerinin bu mekânlara bakışı ile beraber incelenmiştir. Tezin üçüncü bölümü sofanın mimari bileşenlerine ve işlevine ayrılmıştır. Geçmişten günümüze konut içerisinde sofanın oluşumunu destekleyen mekânsal ve yapısal bileşenler üzerinde durulmuş, ardından sofanın plan şemasındaki rolleri ayrı başlıklar altında değerlendirilmiştir. Tezin "Sedad Hakkı Eldem'in Mimarisinde Sofa" başlığı ile adlandırılan dördüncü bölümde bugüne kadar sofa üzerine yaptığı kuramsal çalışmaların yanı sıra, mesleki hayatı boyunca otuzun üzerinde konut projesini uygulamış olan ve neredeyse tüm konut projelerinde sofaya etkin rol veren Eldem'in sofaya bakışı üzerine çalışılmıştır. Eldem'in sofa ile ilgili düzenlediği "Türk Evi Plan Tipleri" başlıca okuma kaynağı seçilerek onun sofayla ilgili söylemleri ışığında yalnızca konut proje ve uygulamalarındaki tüm sofalar ayrı ayrı tartışılmıştır. Sonuç olarak, Eldem'in konut sınıflandırmasına giren tüm proje ve uygulamaları, sofanın üstlendiği ortak rol ve benzer tutumlar altında alt başlıklara ayrılmış, bu yöntemle Sedad Hakkı Eldem'in mimari karakterinde sofanın rolü tartışmaya açılmıştır.