Mimari tasarım stüdyosunda işlemsel tasarım ve ekoloji tabanlı bir yaklaşım örneği

Abstract

Mimarlık mesleğinin tarihsel süreçteki gelişimini üç ana eksen üzerinden okuyabilmekteyiz; insan ve toplumun ihtiyaçlarından kaynaklanan tasarım problemine üretilen çözüm ve uygulamalar, mimarlık düşüncesindeki dönüşümlerin tasarım ve yapım yöntemlerine yansıması ve kullanılan temsil-üretim araçları. Yaşadığımız yüzyılda insan etkinlikleri nedeniyle yeryüzü, daha önce görülmemiş bir hızla büyüyen ekolojik krizle, buna bağlı olarak da ekosistemlerin ve canlı türlerinin hızla yok olması tehlikesiyle karşı karşıyadır. Ekolojik kriz, insan nüfusunun artışı ve ekonomik etkinlikler, kaynakların tükenmesi, yoğun ve yaygın bir şekilde ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin zarar görmesi gibi fenomenler ile açıklanabilmektedir. Bununla birlikte krizi doğrudan büyüten nedenler arasında, kentlerin nasıl geliştirildiği, endüstrileşmenin nasıl ele alındığı ve ekosistemlerin nasıl kullanıldığı gibi sorulara yanlış tasarım faaliyetleri ile yanıt vermek yer almaktadır. Mimarlık eğitimi ve mimarlık mesleği, birbiriyle etkileşimli, bütünleşik süreçlerdir; mimarın eğitimi ve eğitimde kazandığı etik ve bilimsel farkındalıklarının meslek pratiğine etkisi büyüktür. Mesleki eğitimde ekolojik yaklaşımların mevcut halinden daha fazla yer almasını, yalnızca zorunlu, seçime bağlı derslerde ve bu konuda uzman ya da ilgili yürütücülerin yönettiği mimari tasarım stüdyolarında kazandırılması, günümüz mimari tasarım sorunlarının başında gelen bir krize yeterince yanıt verememektedir. Ekolojik tasarımın mimarlık eğitiminde önemli bir bağlam olarak ele alınması için gereken tasarım yöntemlerinin araştırılması ve öğrencinin farkındalığını artıracak yapılandırılmış proje stüdyoları ve stüdyo içinde çeşitli alıştırmaların kurgulanması, doğal ve yapılı çevrenin geleceği açısından önem taşımaktadır. Mesleğin yapısı gereği, mimarlık eğitiminin temellerinin, öğrencilerin "saf bilginin ezberlenmesi" değil, "yapısal ihtiyaçlara ve yere bağlı olarak doğru bilgilere ulaşıp tasarım problemine bağlı olarak yeniden üretecek yöntemleri geliştirmesi"ne dayanması gerekmektedir. İşlemsel tasarım yöntem ve araçları, tam da bu tanımlamaya uygun tasarım çerçeveleri kurgulanabilmesini sağlamaktadır. Mimarlıkta işlemsel tasarım ve ekolojik yaklaşımların ara kesiti iki boyutta incelenebilir; tasarım eyleminin bilişsel süreçlerini dönüştüren bir yöntemsel yaklaşım ve insan zihninin daha geniş ve disiplinler arası bir perspektiften veri almasını sağlayan araçların kullanılması. Bu çalışma mimarlığa dair üç araştırma alanını bir araya getirecek şekilde yapılmıştır; mimarlık eğitimi, işlemsel tasarım ve ekoloji. Çalışmanın esas amacı, mimarlık öğrencilerinin işlemsel tasarım yöntem ve araçlarının yardımıyla yapılandırılmış bir proje sürecinde, ekolojik tasarım bağlamındaki "anlama", "farkındalık", ve "yapabilme" düzeylerinin hangi yönde ve nasıl etkilendiğini ölçmektir.