Mimari mekânı anlam-özne ilişkisi üzerinden kavrayışa dair bir çözümleme

Abstract

Bu çalışma, mimari mekânı beden ile deneyimleyen öznenin mekân ile arakesit bağlamında kurduğu yolculuğun kuramsal düzlemde çözümlenmesidir. Bu çözümleme, öznenin kendi öz mekânı olan bedende ikamet ederken mimari mekân deneyimi sürecinde, pratikte mimarlık nesnesi ile yaşadığı karşılaşmaların somut göstergelerinin teorikteki karşılıklarının okunması yöntemi ile yapılmıştır. Dizgelerini beden-mekân-deneyim ekseni temelinde kuran öznenin, bu dizgeleri bağlayıcı kuvvesini ise anlam ekseni oluşturmuştur. Öznenin anlam temelinde oluşturduğu eksen ile imlenen ise, mekânı bir deneyimleme yolu olan tapınma eylemidir. Dünyada olmaklığı ile mimari mekânda olmaklığının benzer bir karşılaşmalar seremonisi ortaklığı içindeki özne, anlam ekseni merkezli bağlayıcı kuvvesinin felsefesini ise İslâm teolojisi özüne dayalı bir tapınma eylemi ile kurmuştur. Öznenin tapınma mekânı olan mimarlık nesnesi ile karşılaşması kavramsal düzeyde ele alınan ve disiplinlerarası çapraz okumalar ile oluşturulan bu çalışmada amaç, öznenin anlamını inşa ettiği tapınma eylemi sürecinin karşılaşmalarını yolculuğuna tanıklık edebilecek bir çözümleme sunarak bunun mimarlığın kuramsal alanında mimarlık bilgisi üretimine katkı sağlayacak bir çalışma olarak yer edinmesidir. Tüm tez boyunca özne üzerinden yapılan kavramsal çözümlemeler öznenin öncelikle sınır ve çerçevesinin oluşturulmasıyla başlamıştır. Öznenin tapınma deneyimi ile fiziksel ve metafiziksel olan arasında aracı rol üstelenen mimari mekân ile karşılaşması üç temel kavramsal başlık altında değerlendirilmiştir: anlamlama, algılama, yorumlama. İlk bölümde giriş ile tanımlanan sorunsal ve amaç ile ilgili bilgilerin aydınlatılmasından sonra ikinci bölümde, bedensel deneyimi gerçekleştiren öznenin üç alt başlıkta çözümlemesi yapılarak; anlamını kurduğu tapınma eylemi ile olan ilişkisi düşünsel düzlemde açıklanmıştır. Anlamlama, tezin içeriğinde yer almamasına rağmen karşılaşmanın kavramsal sürecini oluşturabilmek için ilk adımı oluşturan temel bir aşama olduğu için yalnızca diyagramda yer almaktadır. İkinci bölümde öznenin dünya ile kurduğu anlamsal bağın açıklığa kavuşturulmasından sonra üçüncü bölümde, algılama temel başlığı ile öznenin tapınma eylemini gerçekleştireceği mekânı ile olan fenomenolojik ilişkinin çözümlemesi yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise, yorumlama temel başlığı ile öznenin algılama başlığı altındaki tapınma deneyimini gerçekleştirdikten sonraki sürecinde, bu deneyimin mimarlık arakesitindeki hermeneutiksel ilişkisinin çözümlemesi yapılmıştır. Mimari mekânı, anlamı imleyen tapınma, özneyi imleyen beden ile ilişkisi üzerinden kavrayışın kuramsal düzlemde çözümlemesini yapmak, hem pratikte hem de teorikte öznelerden oluşan mimarlık-bilgisi alanlarına katkısı için tekrar, yenilenerek, farklı konu ve bağlamlarda ele alınması gerekli bir çalışma yöntemi olarak görülmektedir.