Mozaik kentin belleğini okumak - Üsküp örneği

Abstract

20. yüzyıl boyunca şehirler büyük dönüşümlere tanık olmuş, bu dönüşümlerin en önemlilerinden bir tanesi de mekânsal değişimlerdir. Bu dönüşüm zamanları eskinin yeni bir kimlik ve bellek ile değiştirilmesi gereken zamanlardı. Geçmiş artık arzu edilen bir şey değildi ve silinmesi gerekiyordu, bu nedenle yeni bellek mekanları yaratıldı. Bu uygulamalar zamanın ideolojik düşüncesini, yerin ekonomik koşullarını ve evrensel mekansal eğilimleri yansıtıyordu. Ancak, sonuçlar mimaride ve mekanda gözlemlendi. Zamanın önemli bir adımı, yeni fikri yansıtan şehir planlarının oluşturulmasıydı. Yeni planlar, yaratılan parçalanmış veya kesintiye uğramış mekanların bir sonucu olarak yeni uygulamaları teşvik ediyordu. Bunlar bölmeler, parçalar veya mekansal mozaikler olarak adlandırıldı. Üsküp, son yüzyıl boyunca ciddi mekansal değişiklikler, yeni bellek yaratımları ve tabula rasa olarak nitelendirebileceğimiz sistemlerden geçmektedir. Tüm dönüşümler sadece mekanı değil, insanların hayatını ve mekan algısını da etkilemektedir. Ancak Üsküp'teki mekânsal evrimin kırılma noktası, komünist rejimin olumladığı kentsel akımlara ve sosyalist fikirlere dayalı yeni bir kent inşa etmek için bir fırsat olarak görülen 1963 depremi olarak kabul edilmektedir. Böylece yeni bir kent çekirdeği planlandı ve kısa süre sonra eski kent gelişimi yeni çekirdekten ayrıldı. Sonuç olarak, Üsküp'ün merkezi, mekansal bir mozaik, farklı bölgelerin bileşimi veya farklılaşan mekanlar olarak algılandı. Bu mozaik mekanların her biri farklı bir yaratılış zamanını, ideolojiyi ve mimari biçimi, ama hepsinden önemlisi farklı bir mekan belleğini yansıtmaktadır. Üsküp'teki mekansal dönüşümlerin güncel ve tartışılan bir konu olmasından hareketle, yine de mozaik mekanların oluşumu gözlemleme ihtiyacı hissedilmektedir. Bu nedenle bu tez, mozaik mekân ve kent belleği kavramlarına ışık tutmayı, bunları Üsküp örneğinde ilişkilendirmeyi ve analiz etmeyi amaçlamaktadır. Her şeyden önce Üsküp'ün mekansal belleğini; mekan, zaman ve bellek yardımıyla okumak amaçlanmıştır. Sonuç olarak, mekanın biçimsel okuması Üsküp'teki mekansal mozaiklerin ortaya çıkışını, çözülüşünü ve gelecekteki evrimini anlamaya yardımcı olmuştur. Ayrıca önerilen okuma yönteminin heterojen mekanları ve bu tür gelişmelerin arkasındaki nedeni anlamak için iyi bir model olduğu düşünülmektedir. Çalışma, Üsküp'ün mekansal oluşumu için önemli bir zaman olarak kabul edilen 20. yüzyılın başından günümüze kadar olan dönemi ele almaktadır. 20.yy. dönemin ilk bölümüne odaklansa da yine de Üsküp kent hafızası oluşumu olarak adlandırılan Skupi yerleşiminden itibaren Üsküp mekansal oluşumunu incelemektedir. Öte yandan Üsküp'ün o dönemdeki tarihi gelişimi Balkanlar'daki çoğu şehirle benzerlik göstermektedir. Bu, Balkanların veya daha özel olarak Yugoslav Federasyonunun bir parçası olan şehirlerdeki kentsel sorunları anlamaya yardımcı olur. Bu tezde üç önemli konu bulunmaktadır: Tezin ikinci bölümünde incelenen kentsel bellek, üçüncü bölümde Üsküp şehrinin gelişimi ve dördüncü bölümde mekansal mozaikler. Elde edilen bulgular, seçilen mozaik mekanların ölçeğe, kullanılan mimari dile, işleve ve hareketliliğe göre farklılık gösterdiğini göstermektedir. Ayrıca aynı mekanın farklı zaman dilimlerinde analizlerinin yapılmasıyla sadece mozaikten mozaiğe değişimler değil, bunun yanı sıra bir mekanın zaman içindeki dönüşümü de görünürlük kazanmıştır. Bulgular, mekan-zaman-bellek ilişkilerinin sürekli değiştiğini ve Üsküp'ün dönüşümünün bitmediğini, bu ilişkilerin hareketli bir döngü olduğunu vurgulamıştır.