Yer ve kimlik sorunsalı bağlamında kapalı konut yerleşmeleri üzerinden eleştirel bir okuma

Abstract

Bu çalışmanın motivasyonunu zaman ve yerötesi aşkınlıkta tarihi, kültürel birikimlerin, coğrafi özelliklerin ve mimari biçimlerin genetik kodlarının minimal bir formüle indirgenerek başka bir bağlamda yeniden üretilmesi oluşturmaktadır. Postmodern tüketim toplumunda, kendi bağlamından koparılarak içeriği boşaltılmış ve yeni anlamlar yüklenmiş imge baştan çıkarıcı bir arzu nesnesi olarak metalaştırılmıştır. İhtiyaçların arzuya evrildiği, bireyin tükettiği ile kimliklendiği ve kendini öteki ile kurduğu ilişki üzerinden konumlandırdığı tüketim toplumunda, kapalı konut yerleşmeleri de bir yeniden üretim pratiği olarak kentsel müdahalenin alanını oluşturmaktadır. Kendi tarihsel sürecinde güvenlik, prestij, ayrıcalık, ideal yaşam biçimleri vb gibi söylemlerle küresel emlak piyasasında yer bulan kapalı konut yerleşmeleri, bu söylemlerin doyuma ulaştığı noktada ötekilerden farklılaşmak için yerin yeniden üretimini araçsallaştırmaktadır. Buna göre başka bir yere ait imgenin ütopya üreten bir düşsellikle gerçekleştirilmiş hipergerçek bir uzamda, tematik bir yaşam kurgusu içerisinde, farklılaşmak üzere, ötekiliğin alansallığında yeniden üretilmesi çalışmanın kavramsal tartışmasının sınırlarını oluşturmaktadır. Küresel dünyada postmodern tüketim kültürünün sosyal, ekonomik ve politik dinamiklerle kentsel mekana etkilerinin yerin tüketilmesi ve yeniden üretilmesi çerçevesinde okunduğu tez çalışmasında amaç; kapalı konut yerleşmelerini kavramsal tartışmanın sınırlarına içkin yeniden konumlandırmaktır. Buna göre kapalı konut yerleşmelerinin kentte yarattığı sosyal ve mekansal etkilere yer ve kimlik sorunsalı bağlamında eleştirel bir okuma geliştirilmeye çalışılmıştır. Tez çalışması kapsamında yerin yeniden üretimi kuramsal tartışmasının mekansal yansıması, yersizleşme, sosyal ve mekansal ayrışma, süreksizlik, parçalanma, kimliksizleşme gibi kavramlar ile alan araştırmasında deneyimlenmiştir. Alan araştırması için bu yapma biçiminin ilk örneklerini gördüğümüz bir dünya kenti olan İstanbul ve Anadolu coğrafyasının önemli ticari ve kültürel kimlik temsilcilerinden olan, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, çok katmanlı toplumsal ve mekansal yapısı ile Kayseri kentleri belirlenmiştir. Araştırmada mekansal karşılaştırmaya imkan verecek şekilde deşifre (harita üzerinden okuma, künye oluşturma ve göstergebilimsel çözümleme), sosyal karşılaştırmaya imkan verecek şekilde anket ve derinlemesine görüşme teknikleri kulanılmıştır. Alan araştırması ile tasarım fikri ve tanıtım stratejilerini başka bir yere benzerlik üzerinden kuran kapalı konut yerleşmelerinin farklı toplumsal ve mekansal dinamiklere sahip kentlerdeki etkileri, üretim ve yer seçim kriterleri, tüketici gözünden yer ve kimlik ile kurulan ilişki durumu karşılaştırılmıştır. Kuramsal tartışma ve alan araştırması ile kentlerde yerin bir arzu nesnesi olarak yeniden üretilmesi ve metalaştırılması sonucu oluşan mekansal yapıya kapalı konut yerleşmeleri özelinde eleştirel bir okuma geliştirilmiştir.