Küreselleşen kentlerde dönüşümün yerel değer-metalaşma bağlamında incelenmesi: Katılımcı bir yaklaşım önerisi

Abstract

İçinde olduğumuz küreselleşme çağı, bilgi ve sermaye akışının sürekli ivme kazandığı, teknolojinin olağanüstü bir şekilde ilerlediği, nüfusun hızla artarak kentleşmenin çoğaldığı bir dönemdir. Her geçen gün vazgeçemediğimiz gerçeklikler haline gelen küresel çağın bize kattıkları ve bizden aldıkları kültürel farklılaşmaları da tetiklemiştir. Dünyayı saran kültürel değişim ve dönüşüm, kentleri ve mimari değerleri de etkilemiştir. Giderek önemi daha da artan kentler, çağın gerektirdiği süreçleri yaşarken, geleneksel yapılı çevre özgün kimliğini yitirmektedir. Kentlerdeki yeni yapılaşmalar ise küreselleşme çağının etkisiyle farklı siluetlere sebep olmaktadır. Bu bağlamda kentlerde oluşan yeni yapılar arasında kalan mevcut yapılar farklı biçimlerde dönüşüme uğrayabilmekte; iki farklı mimari bir arada varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Bu durum zaman zaman kültürel kimliğin önemli bir birleşeni olan tarihi yapıların zarar görmesine sebep olabilmektedir. Küreselleşme sürecinin kentlerdeki değişim ve dönüşüme etkileri her coğrafyada, kentte, kültürde farklı yaşanmaktadır. Bu durumda kentlerin ve kullanıcıların yerel değerleri, kültürleri vb. unsurların yanı sıra yönetimlerin dönüşüme bakış açıları ve konudan beklentileri de belirleyici olmaktadır. Ancak her durumda, kentte yaşanan fiziki dönüşüm kültürel, sosyal, ekonomik değişim ve dönüşümü de beraberinde getirmektedir. Kentsel dönüşümün dünya üzerinde geçirdiği sürece bakıldığında bazı ülkelerde dönüşümün var olanın tamamen yok edilerek bölgenin bütüncül bir şekilde değişimi, yerel değerlerin hasara uğraması, kimliğin ve değerlerin metalaşması biçiminde gerçekleştiği görülmektedir. Bu tez çalışmasında farklı şekillerde dönüşüm yaşayan kentler konu olarak seçilmiştir. Belirlenen konu çerçevesinde küreselleşmenin kentlerde, kentsel dönüşüm hedeflenerek yok edilen / yok edilmeye çalışılan yerel değerlerin mimarlık ve kent bağlamında ortaya çıkarılması, metalaşmadan nasıl korunabileceğinin sorgulanması amaçlanmıştır. Ayrıca kentlerdeki bu dönüşümün kullanıcılar üzerindeki etkilerini araştırmak ve çeşitli çözüm önerileri sunmak da belirlenen amaçlar arasındadır. Bu çalışmada, kentlerde küreselleşme süreci ve kentsel dönüşüm kavramları, sürecin yerel kimlik ve mimari / kültürel değerler üzerindeki etkileri dünyadan seçilen farklı kentler baz alınarak aktarılmıştır. Çeşitli kentsel dönüşüm politikaları ve örnekleri dünyadan farklı kentler ele alınarak, veriler ışığında İstanbul kenti ile karşılaştırmalı olarak sorgulanmıştır. İstanbul kentinden seçilen Kuzgunuk semti "değişim/dönüşüm" konuları kapsamında, bölge kullanıcıları ile yapılan anket ve görüşmelerle birlikte değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda ise küreselleşen kentlerde yerel kimlik değerlerinin korunmasına yönelik katılımcı, çok sesli ve çoğulculuk ilkelerini benimsemiş bir dönüşüm yaklaşımı sunulmuştur.