Pencere sistemlerindeki bozulmaların teşhis, analiz ve müdahalesine yönelik karar destek modeli

Abstract

Yapıların işlevsel ve estetik açıdan vazgeçilmez elemanı olan pencere sistemlerinde çevresel etkilerden ve insan kaynaklı hatalardan dolayı bozulmalar görülmektedir. Pencerelerde oluşan bozulmalar sadece çerçeve ve saydam yüzeylerle sınırlı kalmayıp duvar boşluğu ile cephe üzerinde birçok yapı fiziği sorununa sebep olmaktadır. Bu bozulmalar doğrudan ya da dolaylı olarak binanın performansının ve malzemelerin yaşam ömrünün azalmasına, kullanım maliyetinin ve doğa tahribatlarının artmasına sebep olmaktadır. Bu sorunlar pencerenin ve yapının performansını, dayanımını ve estetik özelliklerini önemli ölçüde etkilemektedir. Tezin amacı, kullanım sürecinde pencere sistemlerinde karşılaşılan bozulmalara zamanında doğru teşhis, analiz ve müdahale ile pencere sistemlerinin etkin kullanımını sağlayacak karar destek modeli geliştirmektir. Tez kapsamında, geliştirilen model için konut ve konut dışı kullanım amaçlı yapılarda kullanılan ahşap, PVC ve alüminyum pencere sistemleri incelenmiştir. Pencerelerdeki bozulmaların teşhisi, analizi ve müdahalesi için önerilen karar destek modelinde durum değerlendirmesi, olası müdahale alternatiflerinin belirlenmesi, durum raporu ve envanterinin hazırlanması olarak 3 ana aşamadan oluşurken bu aşamalara veri sağlamak amacıyla destek veri tabanı oluşturulmuştur. Modelin 1. aşamasında pencerenin mevcut durumu değerlendirilmesiyle bozulma puanları belirlenir. 2. aşamada tespit edilen bozulmalara müdahale öncelik puanları verildikten sonra müdahale puanları hesaplanır. Müdahale puanlarına göre uygun müdahale alternatifleri belirlendikten sonra 3. aşamada pencerenin durum raporu ve envanteri hazırlanmaktadır. Modelin durum değerlendirme ve müdahale alternatiflerinin belirlenme aşamalarında oluşturulan destek veri tabanlarındaki bilgiler kullanılmaktadır. Tez kapsamında geliştirilen karar destek model önerisi ile, •Karar verici kişilerin, üreticilerin, tasarımcıların ve uygulayıcıların yenilemeye yönelik bilinçlendirilmesi, •İç ortam koşullarının ve kullanıcı konforunun korunması, •Cephelerde ve pencerelerde meydana gelen estetik ve fonksiyonel değer kayıplarının azaltılması, •Diğer cephe bileşenlerinin maruz kalacağı olumsuz etkilerin azaltılması, •Bilinçsiz ve hatalı yapılan bakım ve onarım işlemlerinden kaynaklı performans kayıplarının önlenmesi, •Gereksiz iş yükü ve malzeme tüketiminin önlenmesi, •Yerel ve ulusal kaynakların korunması, •Yerel yönetimlerin enerji tasarruf hedeflerinde, yapıların enerji performansının değerlendirilmesinde etkili bir araç olması, •Pencerelerin servis sürelerinden önce performans kayıplarını engelleyerek pencere değişimlerinin önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Pencerelerin etkin kullanımı ile pencere üretim ve değişim aşamalarında oluşan atıkların azaltılması, kullanılan malzeme, enerji ve insan gücü gibi kaynakların korunması amaçlanmaktadır. Altı bölümden oluşan tez çalışmasında izlenen adımlar aşağıda özetlenmektedir; İlk bölümde, problemin tanımı, tezin amacı, tezin kapsamı, tezin yöntemi, özgün değeri ve yaygın etkisi anlatılmıştır. İkinci bölümde, pencere sistemlerinin görsel, ısı, hava, ses, mekanik, yangın, su ve nem performans özellikleri incelenmiştir. Pencere sistemlerinden beklenen performansa göre uygun bileşen ve birleşim alternatifleri ve kararları araştırılmıştır. Üçüncü bölümde, bozulma mekanizması, pencerede bozulmalara sebep olan etkenler ve bozulma türleri, pencerelerde görülen bozulmaların tespitinde kullanılan tahribatsız teşhis yöntemleri ve pencerelere uygulanan müdahale işlemleri ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, tez modelinde kullanılacak yöntemler hakkında literatür araştırmaları yapılmıştır. Bakımın tanımı, gelişimi ve sınıflandırılması yapıldıktan sonra bozulma tahminlerinde kullanılan yöntemler araştırılmıştır. Mevcut durum değerlendirme ve bakım yöntemleri için kullanılan kılavuzlar, rehberler ve veri tabanları vb. araçlar incelenmiştir. Beşinci bölümde, tez kapsamında geliştirilen "Pencere Sistemlerindeki Bozulmaların Teşhis, Analiz ve Müdahalesi İçin Karar Destek Modelinin" temel adımları anlatılmıştır. Model, İstanbul'daki bir eğitim binasında yer alan üç farklı çerçeve sistemi üzerinde uygulanmıştır. Altıncı bölümde, tezde geliştirilen modelin uygulamasıyla ortaya çıkan sonuçlar, modelin faydaları açıklandıktan sonra yapılacak çalışmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.