Tarihi kârgir yapıların güçlendirilmesinde yenilikçi yaklaşımlar

Abstract

Külterel mirasımızın somut örneklerinden olan tarihi yığma yapıların korunması ve geleceğe aktarılması bilinci ülkemizde son yıllarda artarak yayılmaktadır. Bu mimari eserler, geçmiş ile gelecek arasında kültür köprüleri kurarken, toplumların varlık ve aidiyet hislerine katkı sağlamaktadır. Tarihi yığma yapıların güvenle geleceğe aktarımında, bu yapıların mevcudiyetini sağlayan taşıyıcı sistemlerine uygulanacak onarım müdahalelerinde özenli ve hassas davranılmalıdır. Tarihi yığma yapılarda zaman içinde ortaya çıkan önemli yapısal problemler, bu yapıların özenle korunup geleceğe aktarılması için gerekli olan müdahalelerin zamanında yapılması zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Kültürel değeri büyük olan tarihi yığma yapıların onarımında uluslararası tüzüklerden yararlanılmaktadır. Uluslararası tüzüklerde tarihi yığma yapıların onarımında öncelikle yapının özgün detay ve malzemelerine uygun geleneksel yöntem ile onarılması uygun görülmekte ve önerilmektedir. Bununla birlikte uzun yıllardan beri ayakta kalmaya çalışan bu yapılarda, taşıyıcı sisteme uygulanması önerilen geleneksel yöntem müdahaleleri yapısal iyileştirme veya güçlendirme açısından her zaman yeterli çözüm üretememektedir. Uluslararası tüzüklerin de onayıyla geleneksel yöntemlerin yetersiz kaldığı noktalarda yenilikçi yaklaşımlardan yararlanılmaktadır. Depremlerden fazlasıyla etkilenen ülkemizde, tarihi yığma yapılar da olumsuz etkilenerek büyük hasarlar almaktadır. Tarihi yığma yapıları bu hasarlardan korumak, yapının dayanım performansını arttırmak ve geleceğe güvenle aktarmak için yenilikçi uygulamalar önemli bir seçenektir. Yenilikçi yaklaşımların uygulamasında minimum müdahale, maksimum fayda prensibi gözetilerek, uygulanacak müdahele yönteminin seçiminde titiz ve isabetli bir tercih yapılmalıdır. Tercih edilen yenilikçi yöntemin bilimsel geçerliliği ve alandaki uzmanlar tarafından kabul görmesi de önemlidir. Tarihi yığma yapıların güçlendirilmesinde, farklı disiplinlerin bir arada çalışması, bilginin paylaşımı ve doğru müdahale bakımından büyük önem arz etmektedir. Günümüzde tarihi yığma yapıların güçlendirilmesinde kullanılan yenilikçi yaklaşımlara ilişkin çeşitli ve güncel uygulama örneklerini barındıran derlenmiş kaynakların azlığı, yenilikçi uygulamaların tarihi yığma yapıların yapısal performanslarına ve dolayısıyla yapıların ömrüne sağladığı katkılar üzerine yaygın bir fikir birliğinin olmaması, bu çalışmanın başlıca motivasyonunu oluşturmaktadır. Çalışmanın alandaki ilgililere, uygulayıcılara bilgi vererek ve bilinçlendirerek katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın giriş bölümünde tarihi yığma yapıların kültürel miras ve mimari koruma alanındaki yerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde yığma yapının tanımı, kullanılan malzemeler ve taşıyıcı sistem elemanları üzerine bilgiler verilmiş ve devamındaki üçüncü bölümde tarihi yığma yapılarda görülen hasarlardan bahsedilmiştir. Dördüncü bölümde ise tarihi yığma yapılarda görülen yapısal hasarlara karşı ülkemizde son yıllarda uygulanan yenilikçi uygulamalardan bahsedilmiştir. Yüksek mukavemetli harçlar ile yapılan enjeksiyonlar, paslanmaz çelik uygulamaları, lifli polimer kompozitler gibi yenilikçi yaklaşımlar detaylı olarak anlatılmıştır. Çalışmanın beşinci bölümünde günümüzde yenilikçi yaklaşımların sıkça uygulandığı İstanbul'dan beş adet tarihi yapı seçilmiş ve bu yapıların yapısal müdahale uygulamalarının aşamaları sunulmuştur. Çalışmanın değerlendirme kısmında, örnek yapılarda yenilikçi uygulamaların tercih sebeplerinden bahsedilmiştir. İncelenen örneklerdeki güçlendirme çalışmaları, yapılan müdahaleler ve sonucunda sağladığı yararlar karşılaştırılarak bir tablo hâlinde sunulmuştur. Kültürel miras olarak eşsiz bir konumda bulunan tarihi yığma yapıların korunması, bahsedilen yenilikçi uygulamaların olumlu ve olumsuz yanları dikkate alınarak yapılacak yaklaşım ile sağlıklı bir sonuç verecektir.