Günışığı öncelikli fiziksel çevre tasarım destek modeli

Abstract

Günümüzde tasarım süreci her geçen gün daha fazla karmaşıklaşmakta ve mekânı oluşturan, tasarlayan mimarlardan beklentiler artmaktadır. Mimarların bu beklentilere cevap verebilmeleri ve nitelikli mekânlar oluştura bilmeleri elbette ki bilgi dağarcıklarının artması ve bu bilgileri tasarım sürecine dâhil etmeleri ile olmaktadır.Günışığı mimarlığın temel girdilerinden birisidir. Bu nedenle tasarımda günışığının etkin kullanması önemlidir. Günışığı ile diğer fiziksel çevre verileri arasındaki bağı kuracak ve güçlendirecek, tasarımcıya destek olacak bilgi dağarcığının oluşması gerekmektedir.Günümüzde yaşadığımız ve tasarladığımız mekânlarda, günışığı faktörü tasarım girdisi olarak yeterince tasarım sürecine dâhil olamamakta, bu nedenle toplam kalitenin düşmesine ve beraberinde ciddi maddi, iş gücü, motivasyon kayıplarına neden olmaktadır. Yapı için özellikle fiziksel çevre ile etkileşiminin sağlanması ve çevresel verilerin tasarım sürecinde yaşamsal kaliteyi arttıracak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Günümüzde tasarımdan sonra ya da tasarım evresinin geç dönemlerinde dâhil edilmeye çalışılan ve yalnızca gerekliliklerin sağlanması ile sonuçlanan süreç, mimarlar için tatminkâr ürünler ile sonuçlanmamaktadır.Günışığı ve diğer fiziksel çevre değerlerlerine mimarların hâkim olmamaları ya da içselleştirememeleri ve bu alandaki çalışmaların sınırlı olması, tasarım evresini destekleyecek yönlendirici bir tasarım destek sistemine ihtiyaçlarına neden olmaktadır.Erken tasarım evresinde günışığı ve fiziksel çevre değerlerini tasarım sürecine dâhil edecek bir sistem oluşturulduğu takdirde maliyet ve zamandan tasarruf sağlandığı gibi mekân kalitesinin de artacağı kesindir.Çalışmada, yukarıda belirtilen hedefleri sağlamaya çalışan ve tasarım süreçlerinde kullanılabilecek olan günışığı ile fiziksel çevre konularının mekân ve tasarımla ilişkisini kuran, bir düşünce modeli geliştirilmesi hedeflenmektedir.Çalışmanın Birinci Bölümü'nde günışığı, tasarımcı ve tasarım süreci ile ilgili problemler tanımlanmakta, bu problemlerin çözümü olarak düşünülen çalışma amaçları belirtilmiştir.İkinci Bölüm'de günışığı, günışığı ile ilişkili fiziksel çevre değerleri ve mimari tasarım ile ilgili çalışmalar ?Günışığı ve Mimari Tasarım?, ?Isısal Konfor ve Mimari Tasarım?, ?Enerji ve Mimari Tasarım? başlıkları altında incelenmiştir. Ayrıca oluşturulan ?Tasarım Destek Modeli?nde kullanılan karar verme teknikleri ve model kavramı açıklanmıştır.Üçüncü Bölüm'de oluşturulan ?Tasarım Destek Modeli?nin hipotezleri ve kurgusu açıklandıktan sonra modelin kendi içindeki aşamaları detaylıca açıklanarak, günışığı ve günışığı ile bütünleşik diğer fiziksel çevre parametrelerinin tasarımcı ile model aracıyla nasıl etkileşeceği anlatılmıştır. Oluşturulan modelde tasarımcının her mekân tasarımı ya da proje için fiziksel çevre eğiliminin farklı olacağı kabulü yapılmakta ve Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHP) (Analytic Hierarchy Process) kullanarak tasarımcının eğilimi tasarımcı ile etkileşimli olarak belirlenmektedir. Tasarımcı eğilimi, mekânın fiziksel çevre değerlerini belirlemede ve çözümlenecek sorunların saptanmasında kullanılmaktadır. Mekânın fiziksel çevre sorunlarının belirlenebilmesi için ilgili literatürün ve standartların ön gördüğü sınır değerlere bağlı kalmak koşulu ile işlev, iklimsel bölge, yönelme ve tasarımcı eğilimi değişkenleri kullanılarak kontrol tabloları oluşturulmuştur. Mekân için günışığı ve fiziksel çevre çözümlemesi her bir faktör için yapıldıktan sonra oluşturulan model, belirlenen sorunlara karşı tasarımcıya çözüm alternatifleri sunmaktadır. Çözüm alternatifleri tasarımcı ile etkileşimli olarak belirlenmektedir. Çözüm alternatiflerini tasarımcının tasarımı için değerlendirebilmesi için yine AHP matematiksel karar verme yöntemi kullanılarak, sorunlar ile ilişkili bir karar ağırlığı oluşturulmaktadır.Dördüncü Bölüm'de önerilen yaklaşımın uygulanabilirliğinin ortaya konması için, yaklaşımı oluşturan tasarımcının karar vermesine destek olacak modelin tüm aşamaları iki varsayımsal örnek uygulamayla sınanmıştır.Beşinci Bölüm'de tasarıma yönelik kararlar oluşturan modelin değerlendirilmesi yapılmış, yaklaşımın etkin ve kolay biçimde uygulanabilmesine yönelik öneriler sunulmuştur. Çalışmada elde edilen sonuçlar açıklanarak, gelecekte yapılabilecek çalışmalar hakkında önerilerde bulunulmuştur.