Toprak malzemenin tasarım süreçlerindeki algısal değerlendirmesi

Abstract

İklim krizinin yaşandığı ve kaynakların gitgide tükendiği 21. Yüzyıl dünyasında, en zor koşullarda bile elde edilmesi ve işlenerek kullanılması kolay, sürdürülebilir toprak malzeme, günümüz gereklilikleri ile oluşan tasarım yaklaşımlarına en uyumlu malzeme konumundadır. Binlerce yıldır toprağı işleyerek tasarımda kullanan insanoğlu arkasında çok zengin bir bilgi ve kültür birikimini de arkasında bırakmıştır. Bu birikimi çoğaltmak ve geliştirmek de günümüz araştırmacılarının elindedir. Üretimi git gide azalan ve unutulan toprak malzeme tasarım eğitiminden de çıkarılmış tasarımcı ile ilişkisi kopmuştur. Zamanla kopan malzeme ve tasarım ilişkisinin sonucunda da kerpiç gibi geleneksel malzemeler geçmişteki formundan çıkamamış ve çağdaş üretimlerde çok fazla yerini alamamıştır. Çalışmada toprak malzemenin geçmişini ve zaman içinde yaşadığı gelişmeleri araştırarak malzemenin tasarımdaki yerini irdelemek esas alınmıştır. İlk bölümde toprak malzemenin tasarım ve mimarideki yeri araştırılarak tüm dünyadan toprak mimari örnekleri incelenmiş ve toprak yapım teknikleri sınıflandırılmıştır. Yapı elemanı detaylarına da yer verilen bu bölümde toprak malzemenin geçmişten beri mimari tasarım çözümlerinde nasıl kullanıldığı ortaya konulmuştur. Çalışmanın ikinci kısmında teknolojinin gelişimi ve endüstriyelleşme ile toprak malzemede yaşanan gelişmeler araştırılarak derlenmiştir. Dört ana bölümde incelenen bu kısımda malzeme karakterizasyonunu iyileştirme çalışmaları, makineleşme, insansız imalat teknolojileri ve bilgisayar destekli tasarımla toprak yapı malzemesinin kullanımındaki gelişmeler araştırılmıştır. Malzeme-tasarım ilişkisini ve toprak malzemenin tasarım süreçlerine dahil edilmesini algısal öğelerle değerlendiren son bölümde öncelikle tasarım süreci bileşenleri kategorize edilerek sayısal ölçekli bir anket sistemi oluşturulmuştur. Tasarımda toprak malzeme ile çalışmanın etkilerini ölçmek için yapılan bu araştırma çalışmasında, toprak yapı malzemeleriyle tasarım geliştiren gruba yapılan anket çıktıları ile, tüm süreci ele alarak, katılımcıların algılarını ölçecek bir değerlendirme çalışması yapılmıştır. Tasarım süreciyle ilgili deneyimleri içeren ve belirli değişken parametreleri üzerinden karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi amaçlanan ölçeklendirilmiş ifadeler, sayısal verilere dönüştürülerek bir istatistik yazılımı ile değerlendirilmiştir. Ortaya çıkan bulgularda, malzeme-bilinçli tasarım yapmanın en önemli unsurunun malzemeyle birlikte fiziksel olarak üreterek ve denemeler yaparak tasarım gelişimini gerçekleştirmek olduğu ortaya çıkmıştır. Tasarım yönteminde bilgisayar destekli tasarım araçlarını kullanmanın tasarımı geliştirirken malzemeyle temas edilen fiziksel sürecin yaşanamamasına sebep olabileceği de çıkan diğer sonuçlar arasındadır. Üretim yönteminde teknolojik araçların kullanımı faktörüne göre veriler değerlendirildiğinde ise teknolojik araç kullanma durumunun tüm tasarım, üretim ve bakım süreçlerinin daha detaylı ve bütüncül planlanmasına neden olabileceği sonucu çıkarılmıştır. Toprak malzemenin fiziksel özellikleri ve geliştirilebilir yapısının geleceğin tasarımları için birçok olanağı içinde barındırdığı düşüncesi de süreçle ilgili ifadelere verilen genel cevaplar ile açığa çıkmıştır.