Türkiye’de 1800-2004 yılları arasındaki değişim süreci içinde tasarımı etkileyen faktörler: ve bir örnek olarak mobilya üretimi modeli

Abstract

Araştırma konumuz, özellikle tarihsel gelişim süreci içinde değişen sosyal yaşam standartlarının insanın birebir kullanım ilişkisi yaşadığı mobilya'yı doğrudan etkilemesinden dolayı `Türkiye'de 1800-2004 Yılları Arasındaki Değişim Süreci İçinde Tasarımı Etkileyen Faktörler: Ve Bir Örnek Olarak Mobilya Üretimi Modeli'dir. Birinci bölüm; ilk başlığında, `Mobilyanın Yaşam Ve Mekan İçindeki Gelişiminin Değerlendirmesi` başlığı altında; öncelikle mobilya kavramının çok yönlü açılımı verilmektedir. Bu açılımın devamında `Kültürel Eşya` olarak ele aldığımız mobilyanın `Doğu-Batı ` anlayışında karşılaştırmasını yapabilmek üzere önce Doğu ve Batı mobilya sistemlerinin gelişimi incelenmektedir. Bu başlık altında, mobilya doğu ve batı yaşam mekanının içinde ele alınmakta ve karşılaştırma yapılmaktadır. İkinci başlıkta, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, toplumun geleneklerine, inançlarına, kültürüne ve kimliğine göre özgün bir mobilya kavramının biçimlendiği kabul etmiştir. Böylece Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki mobilya kavramı değerlendirilmeye çalışılmış, bunun için de dönemin ve sosyal hayat ve yaşam kavramları incelenmiştir. Diğer bir başlık; Osmanlı İmparatorluğunda Batı mobilya sisteminin kabul edilmeye başladığı dönemden, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna kadar olan tarihsel dönemi içermektedir. `Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi'nin Katkısı` başlığı altındaysa, devlet öncülüğünde kurulmuş Sanayi-i Nefise Mektebi Alisi'yle, bu kurumun yarattığı tasarımlar ve ülkeye getirdiği yeni hayat anlayışı ele alınmıştır. Bu bölümde ayrıca Cumhuriyet öncesi döneminin mobilya üretim koşulları, üretim yaklaşımları, üreticiler, ürün ve müşteri profilleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde; Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonraki dönem ele alınmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte başlayan yeniden yapılanma sürecinde `Yerel Mobilya Sanayisinin Gelişimi` incelenmiştir. Bu başlıkta konuyu açıklayabilmek için önce sosyal olaylar ve eğilimler açıklanmıştır. Türk mobilya tarihinde önemli yer tutan, dönemin üretim koşullarına yaptıkları işler ile ışık tutan Hayati Görkey, Zeki Kocamemi, Sadi Öziş gibi mobilya öncü tasarımcılarının ürünleri incelenmiştir. Küreselleşme Etkisinin Yerel Mobilya Üretimine Yansımalarını ve Örneklenmesi başlığı altında; değişen dünya mobilya endüstrilerinin Türk mobilya endüstrisinde ne kadar etkili olduğu incelenmiş ve bu sürecin gereği olan özgün tasarım kavramının Türk mobilya endüstrisinde var olup olmadığına bakılmıştır. Ayrıca küreselleşme ile tümüyle değişen sistemlerin, pazar koşullarının, kapsadıkları özgün tasarım, değişim kavramlarının Türkiye için ne anlama geldiği üzerinde durulmuştur. Türkiye için yeni mobilya olgusunun ev, işyeri, kamusal mekanlar vb.. alanlarda sosyal hayatı nasıl değiştirildiğine bakılmıştır. Sonuç Bölümünde; araştırma konusu ile ilgili bulgular üç ana başlık altında sunulmuş, genel sonucun ardından, mobilya tasarımının 2000 Ti yıllara gelirken nasıl bir yol izlediği konusunda bir şema çıkarılmıştır. Bu şemaya ulaşılabilmek üzere dönemlerinin belirgin özelliklerini taşıyan mobilyaların yer aldığı mekanlar olarak, 1. Osmanlı imparatorluğu dönemine ait; a. Sivil mimari : Safranbolu Evleri b. Yönetim binalarından : Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Yıldız Sarayı'nda kullanılan mobilyalar, ve 2. Türkiye Cumhuriyeti dönemine ait, a. Sivil mimari: Çürüksulu Köşkü b. Kamu mimarisi: I. Meclis Binası'nın mobilyaları örnek kaynaklar olarak kullanılmıştır.