Çağdaş sanat müzesi mekanlarında form ve işlevin negatif-pozitif etkileşimi: yorum ve çözüm önerileri

Abstract

Sanat ve mimarlık, birbirinden beslenen ve etkilenen alanlardır. Bazen sanat, mimarlığa, mimarlık sanata dönüşebilmektedir. Mimarın ya da sanatçının, yeni bir karşılık bulduğu her farklı adım bir tasarımdır. Mimar, coşkusunu, yaklaşımını, kimliğini yapısıyla ifade edebilmektedir. Fakat işin içine işlevsellik girdiğinde durum değişir. Mimarlıkta sanattan ayrı olarak yapılan işten fayda sağlamak gerekliliği vardır. Çağdaş sanat müzesi gibi görsel ifade alanlarını kapsayan bir yapıda, eserin kendini içerdiği anlamla, olduğu gibi yansıtabilmesi önemlidir. Günümüzde, kentin ikonu, çekici noktası ve prestij unsuru olması yükümlülüğü ve mimarın dışa vurumuyla şekillenen çağdaş sanat müzeleri, bir anlamda sanat nesnesini saran baskın bir çerçeve halini almaktadır. İzleyici nesneyi tekil olarak ayırt edemez hale geldiğinde rekabet durumu ortaya çıkmaktadır. Bu konunun tartışıla geldiği bir dönemde olmamız sebebiyle Türkiye, Hollanda, Fransa, İtalya, İspanya, Almanya, Danimarka ve Amerika'da öne çıkan çağdaş sanat müzeleri; kentle ilişkileri, mimari ve mekân özellikleri, form ve işlev konuları dâhilinde, belirlenen kriterlere göre yerinde gezilerek incelenmiştir. İnceleme ve araştırma raporunun hazırlanması, mekân tasarımında form ve işlev konularının kapsadığı öğelerin ve kriterlerin tanımıyla başlamıştır. Bu tanımlar ele alınan müzeler üzerinden örnekler verilerek oluşturulmuştur. Hazırlanan raporlar sonucunda müze mekânlarının sanat nesnesi ve ziyaretçiyle ilişkisi göz önünde bulundurularak bir takım değerlendirmeler yapılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar doğrultusunda konuya ilişkin değerlendirme tabloları ve önerileri sunulmuştur. Yorum ve öneriler, mekânların deneyimlenmesiyle, fotoğrafın aldatıcı etkileri kullanılmadan, tarafımdan çekilen görsellerle oluşturulmuştur. Böylece yeni çağdaş sanat müzelerinin mekân çözümü olarak geldiği nokta irdelenerek form ve işlevin negatif-pozitif etkileri belirlenmiş ve bu doğrultuda bazı yaklaşım önerileri getirilmiştir. "Çağdaş Sanat Müzesi Mekânlarında Form Ve İşlevin Negatif-Pozitif Etkileşimi, Yorum ve Çözüm Önerileri" adlı çalışmanın ilk ana başlığı "Mekânda Form Ve İşlev"dir. Bu bölümde mekânda görsel algıyı oluşturan faktörler çerçevesinde, formun tanımı yapılmış, işlevsel, algısal ve atmosfer etkisi, formu oluşturan konstrüksiyon, strüktür gibi öğeler, form oluşumuna katkı sağlayan; ölçü, oran, renk, malzeme (doku), teknoloji, ışık, konfor, estetik gibi kavramlarına yer verilmiştir. Mekânda formu şekillendiren faktörler çerçevesinde işlev, tasarım fikri, fiziksel, sosyal ve kültürel çevre etkileri konularına değinilmiştir. Mekânda form ve işlevin çözümlendiği alanlar çerçevesinde, duvar, tavan, zemin gibi konular örneklerle anlatılmıştır. Ana konuya hazırlık olan bu bölümün, müze mekânlarıyla ilişkililiğini sağlamak için tanımlarda, değerlendirilen müzelerden örnekler verilmiştir. Bir alt başlıkta, mekânda işlev ve form etkileşimi konularına yer verilmiştir. Ve sonra sırasıyla Müzeler, Sanat Müzeleri, Çağdaş Sanat ve Çağdaş Sanat Müzeleri, mimari ve mekân gelişimleri sergileme düzeni gibi konular etkili dönemler üzerinden anlatılmıştır. Sonuç olarak çağdaş sanat müzesi mekânlarında, mimarinin mekânla, mekânın eserle, eserlerin ziyaretçiyle etkileşiminin doğru şekilde sağlanması için bazı çözüm önerileri sunulmuştur. Bu çözüm önerileri; yapının bir iç mimar gözüyle incelenmesiyle ortaya çıkan algı çıkarımları ve müze mekânları için genel geçer kriterler doğrultusunda yapılan değerlendirmelerle oluşturulmuştur. Mekân tasarımında ortaya çıkan olumsuz etkin sonucun tolere edilmesi hedefiyle sunulan çözüm önerilerinin, temel tasarım ilkelerine uygunluğu da gözetilmiştir. Çözüm önerilerinin oluşturulmasında izlenen yöntem ve sebepleri açıklanmıştır. Tüm bu aşamalarda; tasarım fikri, müzenin yaklaşımı ve kimliği de göz önünde bulundurulmuştur. Seçilen müze mekânlarını resim de yapan bir iç mimar olarak yerinde deneyimlemek, değerlendirme aşamasında güvenilir dayanak noktalarının oluşmasını sağlamıştır. Anahtar Kelimeler: ÇağdaĢ Sanat, Müze, Mekân, Form, işlev