Mimarlıkta tasarım-yer ilişkisi bağlamında “yer”e özgü mimari dilin dönüşüm sürecinde yeniden üretilmesi

Abstract

Bu çalışma, günümüz yerleşmelerine ait farklı boyutlarda karşılaşılan, "yer°e özgü mimari ifade biçiminin ve bu biçimin çevresiyle kurduğu ontolojik uyuma dair sorunları, tasarım-yer ilişkisi bağlamında ele almaktadır. Giriş bölümünde, konunun güncelliği ve mimarlık disiplini açısından önemi, farklı boyutlarıyla birlikte ortaya konmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde, tezin kavramsal zeminini oluşturan bazı olgu ve kavramlar farklı kültürlerde ve farklı bakış açılarından değerlendirilmiştir. Bunun için öncelikle mekan ve yer kavramlarının tarihsel boyutuyla birlikte, hangi aşamalardan geçtiği, Doğu ve Batı düşünce sistemlerinde ele alınarak, kentsel ortamda "yerin ne anlam taşıdığı tartışılmıştır. Ardından, yer ve mimari dil ilişkisi, çevresel kimlik çerçevesinde, mimari dilin oluşumunda etkili bileşenlerle birlikte irdelenmiş ve bunların analizinden yola çıkarak, tasarımın "yerele ilişkisini kuran farklı boyutlar ortaya konulmuştur.. Tezin kavramsal bölümünü oluşturmaktadır, olgular ele alınmıştır. İkinci bölümde, tarihsel süreç içinde, yer ve mimari dil ilişkisi, tasarım-yer bağlamında incelenmiştir. Bu sürecin incelenmesinde, mekan sorunlarının diğer yaşamsal bileşenlerden ayrı düşünülemeyeceği fikrinden yola çıkarak, tüm toplumsal, fiziksel ve çevresel koşullar bir sistem bütünlüğü içinde irdelenmeye çalışılmıştır. Uygarlığa ait belirli dönemler içinde, bu ilişkilerin oluşum ve çözülme şekilleri irdelenmiştir. Bu irdelemelerle, farklı koşullar altında tasarım-yer ilişkisindeki çözülme ve değişim biçimleri, nedenleri ile birlikte, bugünkü mekansal sorunlara ışık tutması amacıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu sürecin bir devamı olarak günümüzdeki tasarım-yer ilişkisi de farklı mimari uygulamalarla birlikte ele alınmıştır. Bu bölüm içinde Türkiye'ye ait tasarım sorunları, kendine özgü dinamikleri ve süreçleri ile birlikte ayrıca ele alınmıştır. 8u bölüm, tezin mimarlık ve kentteki uygulama bölümünü oluşturmaktadır. Üçüncü bölümde, 2. bölümden gelen mekansal kırılma ve çözülmelerin ve yeni oluşumların bir devamı olarak günümüze uzanan süreçte geliştirilen tasarım yöntemleri ve çözüm önerileri incelenmiştir. Bu süreç içinde ortaya çıkan çevresel sorunların giderek mekan ve yaşam sorunları haline de dönüşmesinin etkisiyle, evrensel düzeyde, tüm tarafların ilkesel düzeyde fikir ve söylem birliğine vardıkları konular, mimari tasarım sürecinde etkili olma biçimleri bağlamında tartışılmıştır. Bu bölüm, tez konusu ile ilgili güncel yaklaşımları içermektedir. Dördüncü ve son bölümde ise, önceki bölümlerden gelen ve tasarım-yer ilişkisini etkileyen veriler doğrultusunda, "yer"e özgü mimari dilin, günümüz değişim koşullarında, yeniden tekrar nasıl yorumlanabileceğine dair bir öneri yöntem geliştirilmiş ve iki farklı örnek üzerinden bu öneri yöntemin nasıl izleneceği irdelenmiş ve değerlendirilmiştir. Bu bölüm, tez çalışması içinde geliştirilen öneri yöntemin ortaya konulmasını ve örneklerle açıklanmasını içermektedir. Sonuç bölümünde ise, çalışmanın tümünden gelen veriler ışığında, tezin amacına yönelik bir bağlamda ortak değerlendirmeler ortaya konulmuştur.