Osmanlı döneminde Anadolu ve Trakya topraklarında Yahudi Cemaati tarafından kurulan tarım okulları ve Akhisar Or Yehuda tarım okulu örneğinin mimari incelemesi

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı imparatorluğu bünyesindeki azınlıklar arasında önemli bir yere sahip olan Yahudi Cemaati tarafından, Anadolu ve Trakya topraklarında kurulan Yahudi tarım okulları ve bu kapsamda kurulmuş olan az sayıda tarım okullarından günümüze ulaşabilen birkaç yapıdan biri olan, Manisa'nın Akhisar ilçesinin Kayalıoğlu kasabasında yer alan Or Yehuda Tarım Okulu incelenmiştir. İnceleme konusu bu çalışma kapsamında dört bölümde ele alınmıştır. I. bölümde, XV. yüzyılda Batı Avrupa'dan Osmanlı topraklarına Sefarad Yahudilerinin göçü ile Osmanlı İmparatorluğunda nüfusu artan Yahudi Cemaatinin XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar olan sosyal ve ekonomik durumları incelenerek, Yahudi cemaatinin kendi okullarını açmasını gerektiren sebepler saptanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, Osmanlı topraklarındaki Yahudi okullarının kurulmasında en etkili Yahudi derneklerden biri olan Alliance Israelite Universelle (AIU) derneği ve kurduğu okullar incelenmiştir. II. bölümde Anadolu ve Trakya topraklarında AIU derneğinin girişimleriyle kurulan tarım okulları ve aynı yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun ülke tarımının geliştirme politikası kapsamında açılan devlet tarım okulları araştırılmıştır. Devlet tarım okulları ile Yahudi tarım kolonileri arasında bir kıyaslama yapılmıştır. III. bölümde, XX. yüzyılın başında inşa edilen ve günümüzde mevcut olan Or Yehuda Tarım okulunun yakın çevresi incelenmiş ve okul binasında yapılan ölçüm ve gözlemler sonucunda rölövesi hazırlanarak, yapının malzeme ve strüktür özellikleri tespit edilerek, yapının günümüzdeki durumu ortaya konulmuştur. IV. bölümde Or Yehuda Tarım Okulu'nun koruma sorunları tespit edilmiş ve yapının sürdürülebilirliğine yönelik restitüsyon ve restorasyon önerileri getirilmiştir. Bu kapsamda; okulun korunmasını zorlaştıran yasal ve yapısal sorunlar ortaya çıkartılmış, okul binasının günümüze dek geçirdiği değişimler araştırılarak iki farklı döneme ait restitüsyon önerileri sunulmuş ve okulun yaşatılması için yapının sağlamlaştırılmasına ve yeniden kullanımına yönelik öneriler ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Tarım Okulu, Yahudi, Alliance Israelite Universelle, Jewlish Colonization Association, Or Yehuda