Prizren’deki 19. yüzyıl Osmanlı dönemi kamu yapılarının incelenmesi ve Prizren eski posta ve telgraf binası için koruma önerisi

Abstract

Bu çalışmada, Prizren şehrinin genel özelliklerine değinildikten sonra tezin asıl konusu olan Prizren’deki 19. yüzyıl Osmanlı dönemi kamu yapıları ele alınarak incelenmiş, bunlar içinden de Posta ve Telgraf Binası detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Daha önce üzerinde durularak incelenmemiş, göz ardı edilerek geri planda bırakılmış olan Prizren’deki 19. yüzyıl kamu yapıları bu tezde toplu olarak tarihçeleri, mimari özellikleri ve yapım sistemleriyle ele alınmıştır. Bu kamu yapıları içinden, şehrin 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında inşa edilen, sivil mimarlık örnekleriyle gerek malzeme gerekse yapım sistemi açısından benzer özellik gösteren Prizren eski Posta ve Telgraf Binası detaylı bir şekilde incelenmiştir. Posta ve Telgraf Binası diğer kamu yapılarından farklı bir biçimde yığma kerpiç olarak inşa edilmiştir. Birinci bölümde Prizren şehrinin coğrafi konumu, tarihsel gelişimi, nufus ve ekonomik yapısı anlatıldıktan sonra şehrin kentsel dokusuna değinilmiştir. Kentsel doku bölümünde şehrin önemli anıtsal ve sivil mimarlık örneklerine de yer verilmiştir. İkinci bölümde Prizren’de 19. yüzyılda inşa edilen kamu yapıları ele alınarak anlatılmıştır. Bu yapılar 8 adet olup, Belediye, Kışla, Islahane (Hastane), Hapishane, Rüşdiye, Mladen Ugarovic İlkokulu, Bogoslovja Ruhban Okulu ile Posta ve Telgraf Binası’nı kapsamaktadır. Bu kamu yapılarının plan ve cepheleri çizilmiş, bazılarının restitüsyon önerileri hazırlanmıştır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde binalarla ilgili belgelere ulaşılmış, binaların tarihsel süreç içinde geçirdikleri evreler incelenerek, mimari özelliklerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde Posta ve Telgraf Binası’nın mevcut durumuna değinilmiştir. Bülbüldere semtinde yer alan Posta ve Telgraf Binası’nın tarihsel süreç içinde geçirdiği evrelere değinilerek günümüzdeki durumu ayrıntılı olarak incelenmiş, plan, kesit ve görünüş rölöveleri çizilerek hasar tespit ve malzeme analiz paftaları hazırlanmıştır. Dördüncü bölümde yapının özgün halini içeren restitüsyon önerisi anlatılmıştır. Yapılan tarihsel araştırmalar doğrultusunda kısıtlı sayıda belge ve fotoğrafa ulaşılmış olsa da elde edilen bu veriler, binada 1964’ten bugüne kadar yaşamakta olan Blaca ailesinden binanın yakın geçmişiyle ilgili alınan bilgiler ve yapının üzerinde taşıdığı izlerle restitüsyon projesi çizilmeye çalışılmıştır. Beşinci bölümde de yapının gelecek nesillere aktarılması için gerekli olan restorasyon projesi hazırlanmıştır. Önce yapının korunması ve sürdürülebiliriğinin gerekliliği üzerinde durulmuş, gerekli restorasyon müdahaleleri önerilerek restorasyon projesi ile fiziksel müdahale paftaları hazırlanmıştır. Yapıya gerek şehrin gerekse bölgenin ihtiyacı olan kültürel aktivitelerin düzenlenebileceği yeni işlev verilerek yaşatılması sağlanmıştır. Dolayısıyla Prizren’de yok olmakta olan Osmanlı eserlerinden günümüze gelebilmiş olan bu 19. yüzyıl Osmanlı dönemi kamu yapıları gelecek nesillere aktarılabilmeleri ve varlıklarını sürdürüp yaşatılabilmeleri için koruma kapsamında ele alınmış, bir araya getirilerek incelenmiş ve belgelenerek sürekliklerinin sağlanması hedeflenmiştir.