Kuleli Kışlası “C Blok” 2010 yılı restorasyonu üzerine bir değerlendirme

Abstract

Tarihlerinin her döneminde orduya önem vermiş olan Türkler, askeri yapılarını daima geliştirmeye gayret etmiş bir millet olarak bu durumu Osmanlı Devleti döneminde de devam ettirmişlerdir. Gücünü ordusundan alan Osmanlı Devleti 17. yüzyıldan itibaren savaşlardaki yenilgilerin ve ordudaki bozulmanın yoğun yaşandığı bir dönem geçirmeye başlamıştır. Orduda başlayan bu bozulmayı ilk fark eden III. Selim Nizam-ı Cedid adlı ordu kurmuş ve bu yeni ordu için Selimiye Kışlası'nı inşa ettirmiştir. III. Selim'den sonra padişah olan II. Mahmut yetişme dönemlerinde etkisinde kaldığı III. Selim'in yenileşme çabasını sürdürmeye kararlı davranarak "Asakir-i Mansure-i Muhammediye" ordusunu kurmuş ve "Yeniçeri Ocağı"nı kapatmıştır. Kurulan yeni ordu askerleri için yeni yapılar inşa edilmesi gerekmiş, bunun için genelde saray çevresinden uzakta, şehrin havadar yerlerinde, aynı zamanda yeniçerilerin kolay müdahale edemeyeceği, emniyet bakımından güvenli yerler seçilmiştir. Süvari Kışlası olarak inşa edilmiş olan Kuleli Kışlası bu atmosferde inşa edilmiş, defalarca tahrip edilip yakılmış olmasına rağmen, yeniden ve yeniden yaptırılmıştır. Kuleli Kışlası, günümüze en son Sultan Abdülaziz tarafından inşa edilmiş haliyle ulaşmıştır. Öğrenci sayısının artması üzerine II. Abdülhamit tarafından binaya H.1311 (M.1893) yılında yeni bir derslik binası 'C Blok' ilave edilmiştir. Kuleli Kışlası günümüzde Kuleli Askeri Lisesi adı altında Türk Ordusu için personel yetiştirmeye devam eden, askeri anlamda önemini hala koruyan, "okul" haline gelmiş bir "askeri kışla" yapısıdır. Kuleli Kışlası Tarihi Ana Binası taşıyıcı sistemi 1968 yılı onarımında tamamen betonarmeye dönüştürülmüştür. Bu onarımda Tarihi Ana Bina taşıyıcı kagir dış beden duvarları, cephesi ve Şeref Holü içinde kalan iki adet mermer sütun haricinde tüm özgün mimari özeliklerini kaybetmiştir. Buna karşılık C Blok özgün iç mimari özelliklerini koruyarak günümüze ulaşmış bir yapıdır. Tez çalışmasında Kuleli Kışlası ve C Blok'ta 2010 yılında yapılmış olan restorasyon çalışması ele alınmış, söz konusu restorasyon kapsamında yapılan müdahaleler belirlenmiştir. Yapılan müdahalelerin sonuçları, özgün mimari özelliklerini koruyarak günümüze ulaşmış olmasından dolayı C Blok açısından ele alınarak incelenmiştir. C Blokta restitüsyon için kaynak araştırması ile birlikte uygulamalı olarak yerinde araştırmalar yapılmış, korunması gereken iç mimari özellikler ortaya çıkartılmış, belgelenen restitüsyon bulgularının nasıl değerlendirilebileceği konusunda yaklaşımda bulunulmuştur. C Blokta yapılan restorasyonun sonuçları uluslar arası alanda kabul görmüş korumacı yaklaşımlar ışığında değerlendirilmiştir. Tez çalışmasının birinci bölümünde konunun seçilme nedeni, ele alınış biçimi, araştırma yöntemi ve konu kapsamının belirlenmesi aşamalarına nasıl yaklaşıldığı hakkında bilgiler verilmiştir. Tezin ikinci bölümünde tarihsel süreçte Osmanlı Devleti'nde kışla yapıları ele alınmış ve incelenmiştir. 19. yüzyılda oldukça fazla sayıda inşa edilmiş olan kışla yapılarından biri olan Kuleli Kışlası'nın bu kışlalar içindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Kuleli Kışlası ve C Bloğun içinde bulunduğu bölge olan Üsküdar İlçesi'nin coğrafi konumu, bölgenin tarihsel gelişimi irdelenmiş, Kuleli Kışlası'nın yer seçiminde etkili olan sebeplerle ilgili veriler elde edilmeye çalışılmıştır. Tarihi Ana Bina ve C Blok ortak coğrafi konumları ve tarihleri dolayısı ile bu bölümde birlikte inceleme konusu olmuşlardır. Ancak Tarihi Ana Bina ve C Bloğun farklı dönemlerde inşa edilmiş olmaları ve her birinin kendi inşa edildikleri dönem mimari ve strüktür özelliklerini yansıtmaları, mimari özellikleri bakımından ayrı ayrı ele alınarak incelenmelerini gerektirmiştir. Dördüncü Bölümde öncelikle 2010 Yılı restorasyonu ile Kuleli Kışlası ve C Bloğa yapılan müdahaleler ele alınmıştır. Yapılan Restorasyonun sonuçları Tarihi Ana Bina ve C Blok açısından farklı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. İnşa edildikleri dönemler kadar korunmuşluk durumları da farklı olan bu iki yapıda restorasyon sonrası oluşan yeni bir "durum" ortaya çıkmıştır. Yeni durumda, konu öznesi olarak, özgün mimari özelliklerini koruyarak günümüze ulaşmış olmasından dolayı C Blok seçilmiştir. C Blok için mevcut durum ve restorasyon sonrası oluşan yeni durum mekan analizleri yapılarak ortaya konulmuş, böylece yapının günümüzdeki durumu belirlenmeye çalışılmıştır. C Blokta en belirgin iç mimari özelliklerinden biri kalemişi süslemelerdir. Yapının inşa edildiği dönemin estetik görgüsünü, kültür ve beğenisini yansıtan kalemişi süslemelerin korunarak gelecek kuşaklara aktarılması diğer özgün mimari özellikleri gibi önemlidir. Bu amaçla yerinde uygulamalı olarak altı ay gibi bir sürede raspa yöntemi kullanılarak ortaya çıkartılmış olan kalemişi süslemeler gelecek restorasyonlara kaynak oluşturmak açısından ayrı bir başlık altında ele alınmıştır. Yapının yapım tekniği ve malzeme özellikleri incelenerek bozulma tespitleri yapılmıştır. Bölümün sonunda elde edilen bilgi ve belgelerin restitüsyonda nasıl kullanılabileceği konusunda bir yaklaşımda bulunulmuştur. Tez çalışmasının beşinci ve son bölümünde Taşınmaz kültür ve Tabiat varlıkları ile ilgili ulusal ve uluslararası alanda kabul görmüş korumacı yaklaşımlar ışığında yapılan restorasyon uygulaması ve bu uygulamanın C Blokta ki yansımaları üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Anahtar Kelimeler : Kuleli Askeri Lisesi, Askeri yapılar, Kışla mimarisi, Kışla, Askeri.