Tarihi kentsel çevrelerin korunmasında yasal düzenlemelerin kent kimliğine etkileri Sulukule örneği

Abstract

Kentleşme ile birlikte, kent kimliğinin oluşumunun temeli olan tarihi kentsel çevrelerin korunmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır. Kent kimliğinin oluşumunda önemli etkisi olan tarihi kentsel çevreler; fiziksel doku açısından, yapı ölçeğinde taşınmaz kültür varlıkları, alan ölçeğinde tarihi çevre ve yasal düzenlemeler kapsamında kentsel sit alanlarından oluşmakta, sosyal yapı açısından ise orada yaşayanlardan meydana gelmektedir. Kent kimliğinin oluşumundaki etmenlerin sürdürülebilir korunması gerekliliği evrensel bir gerçektir. Bu kapsamda çalışmanın birinci hedefi; kentsel koruma ve kent kimliği ilişkisinde fizik mekan, ekonomik yapı ve sosyal yapının bütüncüllüğünü ortaya koymaktır.Çalışmanın ikinci hedefi; kentsel korumada etkin rol oynayan, uluslararası ve ulusal yasal düzenlemelere bağlı olarak meydana getirilen kurumsal yapının kent kimliğine etkilerini ortaya koymaktır. Tarihi kentsel çevrelerin korunmasında etkin olarak kullanılan ulusal düzenlemelerden, 21/7/1983 kabul tarihli 2863 kanun numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile 16/06/2005 tarih ve 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun ve bu kanunların ilgili kurum ve uygulama araçları incelenmiştir. Tarihi kentsel çevrelerin korunmasının gerekliliği ve bunda etkin rol oynayan yasal ve kurumsal düzenlemelerin kent kimliğine etkilerinin ortaya konulabilmesi için; İstanbul Tarihi Yarımada’daki Neslişah ve Hatice Sultan Mahalleleri olarak iv tanımlanan ve kamuoyunda adı Sulukule olarak bilinen; 2863 sayılı koruma kanununa göre sit alanı olarak tescillenen, 5366 sayılı yenileme kanununa göre yenileme alanı olarak belirlenen örnek alan incelemesi yapılmıştır. Sonuçta tarihi kentsel çevre olan Sulukule ile ilgili gerçekleştirilen koruma amaçlı imar planında ve yenileme projesinde, kentsel korumanın sadece fizik mekan ile ilgili sorunlarına çözüm arayışına gidildiği, sosyal yapıyı oluşturan yaşayanların, yaşadıkları yerde korunması gerekliliği göz ardı edilerek, bütüncül kentsel koruma ilkelerine uyulmadığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Tarihi Kentsel Çevrelerde Koruma, Kent Kimliği, Yenileme, Kentsel Koruma ve Yenileme Yasaları, Sulukule