Küresel kent dinamiğinde kültür-sanat faaliyetlerinin etkisi: İstanbul örneği

Abstract

Küreselleşme; ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel alanlarda yaşanan hızlı bütünleşme ve benzeşme sürecini ifade eden bir olgu olarak; son zamanlarda yaşanan etkin dönüşüm ve değişimlerin açıklandığı bir süreçtir. Bu süreçle gelen yeni sosyal ve ekonomik düzen, dünya kentleri sistemi temelinde de önemli değişim ve dönüşümlere yol açmaktadır. Bu dönüşümü dünya kentlerinin küresel kentlere dönüşümü ve bu süreci de küresel kentler sisteminin oluşumu olarak tanımlamak mümkündür. Bu tanım ise günümüzde ‘küresel kent’ kavramıyla ele alınmaktadır. Küreselleşme, birbirine benzeyen, birbirini taklit eden ve küresel pazarda satılabilecek özelliklerini ön plana çıkaran ‘yarışan kentler’i ortaya çıkarmış, küresel sermayeye eklemlenebilmenin bir yöntemi olarak da kültür, yeni bir boyut kazanarak endüstrileşmiş, kültür de piyasaya sunulan ‘imaj’lardan biri olarak, kentler için “kültür endüstrileri” adıyla tanımlanmıştır. Bu bağlamda, küresel kent biçiminin yanı sıra insanın, gündelik hayatına ve tarihsel gelişimine katkıda bulunan kültür üzerinden kazandığı ekonomik yapılanma, özellikle son dönemlerde sergilerin, festivallerin, dünya çapında önemli aktivitelerin ve organizasyonların artışına neden olmuştur. 1980’lerde küresel sisteme entegre olma anlayışının ve küresel kent olma isteğinin yaygınlaşmasıyla, kentsel kaynakların bu sistem içerisinde gelişmeyi yönlendirici bir etkisinin olması yeni yapılandırmalara gidilmesine sebep olmuştur. Böylece küresel kent ya da dünya kenti olma iddiasıyla gündeme oturtulan İstanbul’da bir yandan büyük kentsel projeler üretilirken bir yandan da kent, kendini diğer kentlerden ayıran tarihsel kimliğini yeniden keşfetmeye başlamıştır. Bu çerçevede konumu, tarihi ve güncel önemi dolayısıyla ayrıcalıklı bir uluslararası odak noktası olarak, küreselleşmeyle kentlerin yeniden doğuşu ve dönüşümü sürecinden payını alan İstanbul, 1980’lerden bu yana, büyük ölçekli kentsel projelere sahne olmasıyla, çok çeşitli kültürel aktivitelerle zengin bir kentsel yaşam sunmasıyla, kültür ve sanat etkinlikleri açısından da herhangi bir Avrupa kentini aratmayacak kadar çeşitli ve çok kültürlü bir yapıya sahip olmasının yanı sıra bazı ‘kültürel altyapı’ sorunlarına da sahiptir. Çalışma kapsamında; İstanbul’da gerçekleştirilen kültürel aktivitelerin kent merkezinde yoğunlaşarak kentin geneline yayılmaması ve etkinlikler sırasında kültürel mirasın korunmaması, olumsuz sonuç olarak değerlendirilmiş ve İstanbul’un küresel sermayeden yararlanması bağlamında Avrupa kentleri ile benzer seviyeye gelebilmesi için, kendine özgü yenilikçi arayışlara yönelmesi gerektiği savunulmuştur. Aynı zamanda; Uluslararası İstanbul Bienali İstanbul’un Küresel ölçekte dünyanın önemli etkinlikleriyle rekabet edebilecek ölçüdeki faaliyeti olarak ortaya konmuş, Kültür ürünlerine bağlı bir biçimde, kentlerin pazarlanmasında kültürel etkinliklerin son yıllardaki artışı kentsel dönüşüm süreçlerinden biri olarak değerlendirilmesi çerçevesinde, İstanbul’da bu tür etkinliklerin yoğunlaştığı mekânlarda meydana gelen dönüşümlerin, bu süreci belirgin bir biçimde yansıttığına dikkat çekilmiştir. Türkiye’nin küresel sermayeye eklemlenme yolunda İstanbul’un Avrupa ülkeleriyle yarışacak kapasitedeki küresel kent olma potansiyeli olan tek kenti olması nedeniyle çalışmada inceleme alanı olarak İstanbul seçilmiştir.