Kentsel bütünleşme sürecinde sürdürülebilir kentsel yenileşme: Lefkoşa

Abstract

Lefkoşa kenti ve bu kentin kentleşme süreci incelendiği zaman Lefkoşa'nın birçok kültür birikimi sonucu oluşmuş bir kent olduğu görülecektir. Kentin dokusu etnik çatışma sonucu, Türk ve Rum toplumları arasındaki sosyal bölünmenin fiziksel dokuya yansıması ile bölünmüş ve kent iki ayrı ülkenin parçalanmış başkenti konumuna dönüşmüştür. Bölünmenin getirdiği sonuçlar ise, tanınmamış bir ülke olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde, belirsizlikle birlikte yaşanan ekonomik, sosyal ve fiziksel çöküntü ve köhneleşmeye terk edilen tarihi kent merkezi olmuştur. Tarihi kent merkezini ortadan ikiye bölen Yeşil Hat'tın 1974 yılından itibaren kentin yapısında belirleyici bir fiziksel eleman olarak yer alması ile birlikte, kent merkezi aynı zamanda ülke sınırı konumuna gelmiştir. Günümüzde politik çözüm arayışları devam ederken kentin kaderi belirsizliğe terkedilmiştir. Bugün kaderine terk edilen kentin, olası bir çözüm durumunda, artacak olan rant yüzünden bütün kültürel ve tarihi değerleri tehdit altında kalacaktır ve kent plansız bir gelişmeyle zaten rantı maksimum seviyeye ulaşan Güney Lefkoşa ile arasında bulunan farkı kapatmak için Güney Lefkoşa'nın yaşadığı deneyime benzer bir deneyim yaşayacaktır. Bu yüzden kentin bir an önce kendi özgün yapısına uygun, uygulanabilir bir program ile kontrollü bir şekilde yeniden yapılandırılması ve sahip olduğu değerlerle birlikte ülke ve dünya ölçeğinde etkin bir rol üstlenecek konuma getirilmeye çalışılması gerekmektedir. Avrupa Birliği Mekansal Gelişim Stratejileri genelinde bölgesel özellikler göz önünde bulundurularak Lefkoşa özelinde bir vizyon geliştirilerek bir `çerçeve program' ortaya konmak istenen bu çalışmada `kentsel yenileşme' kavramı anahtar araç olarak kabul edilmiş, `kentsel bütünleşme' eğilimi, kentsel yenileşme prensipleri ile birlikte bütüncül bir vizyon ortaya konularak sürdürülebilir bir yapının temel zemini oluşturulmaya çalışılmıştır. Günümüzde olası çözüm yöntemleri tartışılırken, Güney Kıbrıs'ın Avrupa Birliği'ne girmesi ile Kuzey'in bu birliğin çeperinde yer alması kentin bölünmüşlüğüne farklı bir boyut kazandırmıştır. AB sınırının ikiye böldüğü Lefkoşa'nın bu durumunun sürdürülebilir olmaması ve AB perspektifini oluşturan dört özgürlük, bireylerin, sermayenin, malların ve hizmetlerin serbest dolaşımına dayalı içeriğine uygun olmaması, çözümü gerektiren bir süreci başlatmıştır. Çalışmada olası bir çözümün Lefkoşa için ortaya çıkaracağı değişim ve dönüşüm alternatifleri tartışılacaktır. Bu yüzden bu çalışmada `kentsel yenileşme', `kentsel bütünleşme' kavramları Lefkoşa örneği göz önünde bulundurularak incelenecektir. `Kentsel yenileşme' kavramı incelenirken bunun altındaki dinamikler (küreselleşme, ekonomik bütünleşme, Avrupa Birliği) ve bu dinamiklerin fiziksel dokuya yansımaları tartışılıp, AB bağlamında öngörülen olası çözümler fiziksel yapı ve yenileşme göz önünde bulundurularak incelenecek ve bu inceleme sırasında incelemenin merkezinde bulunan Lefkoşa ile ilgili birtakım saptama ve değerlendirmelere ulaşılmaya çalışılacaktır. Sonuç olarak bu çalışmada, `kentsel yenileşme', `sürdürülebilirlik', `AB Mekansal Gelişim Perspektifi' gibi konu başlıkları altında kentsel bütünleşme ve yeniden yapılanma sorunsalının değerlendirilmeye çalışılacak, bunun için de kentsel yenileşme ve kentsel bütünleşme örneklerinden hareketle ulaşılacak birtakım saptama ve referanslarla farklı bir bakış açısı oluşturulmaya çalışılacaktır. Londra, yasal yönetsel ve planlama açısından oluşturulan sistem analizi ve değerlendirilmesi ile bir `kentsel yenileşme' örneği, Berlin ise yaşadığı bütünleşme süreci ile bir `kentsel bütünleşme' örneği olarak ele alınacak ve bu iki kent, Londra ve Berlin, `kentsel yenileşme' ve `kentsel bütünleşme' örnekleri bağlamında 'Lefkoşa' kentinin analizi ve değerlendirilmesinde etkili bir çerçeve oluşturacaktır. Çalışmanın ana konusu Lefkoşa olmasına karşın farklı deneyimlere sahip kentlerdeki yaklaşımları da ortaya koymak, sürdürülebilir ve bütüncül bir yaklaşım geliştirmek açısından etkili olacaktır. Oluşturulacak bu yaklaşım, `kentsel yenileşme' başlığı altında bütüncül disiplinler (politik, ekonomik, sosyal, fiziksel) içeren ve sürdürülebilir gelişmeyi içinde barındıran bir yaklaşım olacaktır