Kentsel tarih araştırmalarında bilgi teknolojilerinin kullanımıyla yeni bir yöntem geliştirilmesi (kentsel dönüşümde kaos kuramı ve Kadıköy-İstanbul örneği)

Abstract

Gerek tarihi ya da çağdaş kentsel dokuların analizi ile daha yaratıcı yenileme yöntem ve araçlarının geliştirilmesi, gerekse kentsel geçmişin daha iyi anlaşılmasında bilgi teknolojileri, günümüzde kentsel koruma ve yenilemeçalışmalarında oldukça yaratıcı yöntemler ve olanaklar vaat etmektedir.Özellikle bilgi teknolojilerinin sunduğu yeni analitik araç ve yöntemler, kentseldeğişimin yeniden ve doğru ve ayrıntılı bir şekilde okunması yönündekoruma-yenileme ve tarih çalışmalarında yararlanılagelen konvansiyonelyöntem ve teknikleri zenginleştirici yeni olanaklar sunmaktadırlar. Bu yeniolanaklar, şehircilik ve yan disiplinlerinde görülen ve gerçekte bilimsel birtemele dayanmayan kimi ?bilimsel doğruların? ayıklanması ve şehirciliğinkendi eliyle ürettiği kendi bilimsel doğrularına kavuşması yönünde de birgelecek vaat etmektedir. Bu çalışmada, bilgisayar destekli tasarım, görüntüişleme, GPS, sayısal harita, coğrafi bilgi sistemi, veri tabanı, 3 boyutlumodelleme gibi çok çeşitli sayısal bilgi teknolojisi, analitik bir amaç ve yaratıcıbir yaklaşımla el alınmıştır.İlk bölümde tez çalışmasının kuramsal çerçevesini oluşturma yolunda kentseltarih, kentsel morfoloji, kentsel sistemler ve Kaos Kuramı ile ilgili farklıdisiplinlerden kuramsal tartışmalara yer verilmiştir. İkinci bölümde ise örnekçalışma alanında ampirik verilere dayalı araştırma ve analiz sonuçlarına yerverilerek tartışılmıştır. Tez çalışması kapsamında yukarıda belirtilen tekniklerİstanbul'da Kadıköy Moda semti (Caferağa Mahallesi) olarak seçilen birörnek alan çalışmasına uygulanmıştır.Örnek alan çalışmasında kentsel dokudaki değişim hızının periyodları veperiyodik davranış biçimi araştırılmıştır. Bu çerçevede, mülkiyet, yapı, arazikullanımı, parsel dokusundaki kabaca son yüz yıl içerisinde gerçekleşendeğişimler eski haritalar ve arşiv kayıtlarına başvurularak incelenmiştir.Kadıköy'deki araştırma Kaos Kuramı kuramsal çerçevesi ve bakış açısıiçinde biçimlenmiştir. Sonuçta kentlerin kaotik davranış gösteren bir sistemyapısına sahip olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca, Kadıköy örneğindeki9araştırmaların ?mekansal mikro-fiziksel nicelik değişim analizi? adı verilen veburada önerilen yeni bir niceliksel ve bütüncül sistematik analiz yöntemiyleele alınması yanısıra ?tepki katsayısı? adı verilen yeni bir değerlendirmeyöntemi de önerilmiştir.Bu yönüyle tez çalışması giriş bölümünde de belirtildiği gibi bir anlamda?kaderin denklemini yazma? çabası gibi de durmaktadır. Nihayet kaderindenklemini yazamamış olsa da kaderin davranış biçimi hakkında kimi ipuçlarıortaya koyabilmiştir. Kadıköy Belediyesi İmar Arşivi kayıtlarına göre Modaörnek alanında gerçekleştirilen periyodik değişim analizleri, kentsel yapınınkimi yönlerden dışsal etkilerden bağımsız olarak ve kendini her düzeydetekrarlayan kendine özgü bir davranış ritmine sahip olabileceğini de ortayakoymuştur.Sonuç olarak, tez, kentsel sistemler ve Kaos Kuramı, kentsel dönüşüm veyenilenme, kentsel morfoloji, matematik ve elbette planlamada bilişimteknolojileri disiplinleri ve araştırma alanlarıyla ilişkili çok yönlü bir çalışmaniteliğindedir. Diğer bir deyişle, bazı kentsel olguları farklı şekilde açıklamayayönelik yeni bir sentez arayışında olgusal bir araştırmadır. Örnek alan çalışmalarında az bilinen arşiv malzemeleri yanı sıra saha çalışmalarından derlenen yoğun ampirik veriler de kullanılmıştır.