Karol Szymanowski'nin oryantal-empresyonist dönemi yapıtlarında gözlenen Doğu kültürü etkilerinin bestecinin "Op.27, Üçüncü Senfoni"si bağlamında incelenmesi

Abstract

Karol Szymanowski'nin Birinci Dünya Savaşı yıllarına (1914-1918) denk gelen ve oryantal-empresyonist olarak adlandırılan bestecilik dönemindeki temel yönelimi, Doğu ve İslam kültürleri olmuştur. Bestecinin bu yöneliminde, Hafız Şirazi ve Celâleddin Rûmi gibi şairlerin şiirlerini tanımasının yanısıra, 1914 yılında çıktığı Kuzey Afrika gezisinin de büyük etkisi bulunmaktadır. Bu gezide yalnızca bölgenin gelenek ve göreneklerini değil, sanatı ve müziğini de yakından tanıma fırsatı bulan Szymanowski, edindiği izlenimleri, oryantal-empresyonist dönemi yapıtlarında ve bu yapıtları arasında çok önemli bir yeri olan Op.27, Üçüncü Senfoni'sinde yansıtmaya çalışmıştır. Ne var ki, bestecinin Arap müziği ve İslam kültürüne ilişkin bilgisinin yeterli düzeyde olmadığı bilinmektedir. Ayrıca, yapıtlarında kullandığı Avrupa müziğinin çalgıları, orkestra ve tonal sistemi de onun Arap müziğini tam olarak yansıtabilmesi açısından elverişli değildir. Doğu ve İslam kültürlerine yönelik algısı daha çok düşünsel ve edebî bakımdan biçimlenen Szymanowski, bu kültürlere öncelikle pastoral, tarihsel ve öznel açılardan yaklaşmış, bu kapsamda söz konusu kültürlerin zaman, geçicilik, mistisizm ve vecd gibi öğelerine odaklanmıştır. Oryantal-empresyonist dönemi yapıtlarında izlenimcilik adını olumlayan bir biçimde betimleyici müzik dilini tercih eden Szymanowski'nin bu bestecilik dönemindeki ve Üçüncü Senfoni'deki genel yaklaşımı, romantizm akımı çerçevesinde de değerlendirilebilir. Anahtar Kelimeler: Szymanowski, Doğu, İslam, Oryantalizm, Romantizm, Celaleddin Rumi.