İngiltere müzelerindeki Osmanlı seramik koleksiyonunun oluşumu

Abstract

Günümüzde, Osmanlı dönemine ait sayısız seramik, çini, halı, minyatürlü el yazmaları gibi eserler, dünyaca ünlü birçok müzenin koleksiyonunda yer almaktadır. Seramik eserler, gerek taşınmasının kolay olması gerekse de göze hitap eden estetik sebeplerden dolayı Osmanlı coğrafyasından Batı'ya ihraç edilen ürünler arasında süreklilik göstermeyi başarmıştır. Dünya sanat merkezlerinden biri olan İngiltere de Osmanlı seramiklerini bünyesinde barındıran güçlü müzeleriyle ön plana çıkmaktadır. Osmanlı seramik eserleri sadece ihraç yoluyla değil; hediye, ganimet ve yasa dışı yolların yanı sıra bugün halen devam eden müzayede yöntemiyle de müze koleksiyonlarına dâhil edilmiştir. Bu tezde özellikle 1850'lerden sonra Oryantalizm'in etkisiyle artan Batı'nın Doğu merakı ve İslam eserlerine olan ilginin artması sonucuyla oluşan İngiliz ve Türk sanat alışverişi olgusu, Osmanlı seramikleri üzerinden anlatılmış olup, XIX. yüzyılın sonunda ve XX. yüzyılın başında İngiltere'de İslam sanatının temsil ortamları aydınlatılmaya çalışılmıştır. Günümüzde Türkiye'de örnekleri bulunmayan kaliteli seramiklerin İngiltere'de özel koleksiyonlarda oluşmasına neden olan faktörler ve katkıda bulunan koleksiyoner, sanatsever kişiler tanıtılmıştır. Cambridge Fitzwilliam Museum'dan 63, Edinburgh National Museums of Scotland'dan 19, Glasgow Burrell Collection'dan 54, Londra British Museum 'dan 261, Londra Courtauld Gallery'den 9, Londra Wallace Collection'dan 5, Londra Victoria and Albert Museum'dan 268, Oxford Ashmolean Museum of Art and Archaeology'den 114, Stoke on Trent the Potteries Museum and Art Gallery'den 3 ve Brighton, Leicester, Durham Şehir müzelerinden birer örnek alınarak, toplamda 799 adet İznik, Kütahya ve Çanakkale seramiklerinin koleksiyonlara dâhil edilme süreçleri ve bu süreci hazırlayan etkenler üzerinde durulmuştur. Ayrıca, seramiklerin müzelerdeki bugünkü sergilenme koşulları ile Türk-İslam sanatının temsil ortamları hakkında bilgiler sunulmuş ve İngiltere müzelerindeki özgün ve kaliteli Osmanlı seramikleri değerlendirilmiştir.