İstanbul'da Sultan Abdülaziz Dönemi kasırları arasında Ayazağa Kasırları'nın yeri

Abstract

"İstanbul'da Sultan Abdülaziz Dönemi Kasırları Arasında Ayazağa Kasırlarının Yeri" konulu doktora tezinde Sultan Abdülaziz (1861-1876) tarafından yaptırılan ve günümüze ulaşan Ayazağa Kasırları, yedi bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, tezin amacı, kapsamı ve araştırma yöntemlerinin aşamaları açıklanmıştır. İkinci bölümde, batılılaşma sürecinde İstanbul'da saray, kasır ve köşk mimarisinin gelişimi anlatılmıştır. Lale Devri'nde batılılaşmayı hazırlayan gelişmelerle beraber batıdaki akımların saray, kasır ve köşk yapılarına etkileri, batılılaşmanın getirdiği mimari anlayış çerçevesinde Sultan Abdülaziz Dönemi sonuna kadar incelenmiştir. Bu uzun süreçte İstanbul'un dönem üslubu içinde özellikle Boğaz'dan itibaren sultan sarayları ile değişen silueti, sultanların yaşam biçimlerine uygun değişen batılı zevklerinin mimariye etkileri, Tanzimat sonrası dönem içinde saray ve kasır inşasındaki belgelerde ismine sıkça rastlanılan Sarkis Balyan'ın dönem mimarlığı içindeki rolü ortaya konulmuştur. Üçüncü bölümde Sultan Abdülaziz'in kişiliği ve dönemi; İstanbul'da Sultan Abdülaziz dönemi imar faaliyetleri ve yeni girişimler, Sultan Abdülaziz döneminde İstanbul'da çalışan yabancı mimarlar, Sultan Abdülaziz döneminde Osmanlı Devleti'nin katıldığı Fuarlar/Sergiler başlıkları adı altında incelenmiştir. Dördüncü bölümde, Sultan Abdülaziz Dönemi'nde İstanbul'da yapılan bazı kasır ve köşkler dışında o dönemde faaliyette olduğu tespit edilen diğer kasırlara da yer verilmiştir. Beşinci bölümde, Ayazağa Kasırları'nın konumu, Sultan II. Mahmud Dönemi'nden itibaren tarihteki yeri, kimler tarafından, ne şekilde kullanıldıkları günümüzdeki durumlarıyla beraber değerlendirilmiştir. Kasırların etrafındaki bahçede beraber ele alınmaları gereken, günümüze ulaşamayan diğer ek yapılar, planlar, evrak ve defter kayıtları içindeki arşiv belgelerinden inşaat ve onarımları gibi bilgileri tespit edilerek, var ise fotoğraflarından da yararlanılarak tanımlanmaya çalışılmıştır. Ayazağa Çiftlik-i Hümayunu'nu binaları içinde asıl üzerinde durulan yapılar, Ayazağa Kasrı, Süvari Köşkü, Çinili Köşk ve günümüze ulaşamayan Istabl-ı Has (manej)'dır. Bu yapıların inşaat ve onarımlarına ait arşiv belgeleri, mimari özellikleri, üslupları, batılılaşma etkileri, plan şeması, cephe düzeni, süsleme programı, yapı türleri, geçirmiş oldukları fonksiyonel değişiklikler ve buna bağlı olarak görmüş oldukları zararlar koruma kuramları açısından incelenerek sistematik ve bütüncül bir anlayışla detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Tezin altıncı bölümünü oluşturan değerlendirme bölümünde Ayazağa Kasırları ile ilgili bulguların genel değerlendirmesi yapılmış, batılılaşma dönemi etkileri kapsamında Ayazağa Kasırlarının Osmanlı Mimarlığı içindeki yeri ve dönem kasırları ile benzer özellikleri vurgulanmıştır. Ayrıca arşiv belgeleri ışığında Ayazağa Kasırlarının geçirdiği değişimler ortaya konulmuştur. Sonucun yer aldığı yedinci bölümde tez araştırması sonucunda elde edilen yeni veriler ve bilgiler tekrar edilerek, Ayazağa Kasırlarının Sultan Abdülaziz dönemi kasırları arasındaki ayrıcalıklı yeri açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.