Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Açık Bilim, Sanat Arşivi
Açık Bilim, Sanat Arşivi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve yayınların etkisini artırmak için telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.MSGSÜ'de Ara
Geç-peripatetik roman tütün işçilerinde ücretli istihdam ve politizasyon deneyimleri
Özet
Büyük ölçüde endogamik, mobilite seviyeleri komşu topluluklara göre daha yüksek ve geçimlerini çeşitli hizmetlerin yerleşik tarımcı ya da göçebe çoban topluluklara gıda maddeleri ya da nakit karşılığı sunulmasından sağlayan toplulukları tanımlamak için 20. yy'ın ikinci yarısından itibaren peripatetik kavramsallaştırması geliştirilmiştir. Kapitalist ilişkilerin ve sanayinin gelişmesi, peripatetik grupların sunduğu geleneksel zanaat ve hizmetlere olan talebi ortadan kaldırırken; peripatetik gruplar toplumsal yapılarını ve geçim stratejilerini yeniden yapılandırmak zorunda kalmışlardır. Bu çalışmada söz konusu değişimin belli bir konsepte oturtulması için geç-peripatetik kavramsallaştırması ortaya atılmaktadır. Geç-peripatetik grupların soy-klan-kabile tipi toplumsal örgütlenme biçimlerini nispeten muhafaza edenlerinde yeni geçim stratejileri genellikle düşük gelirli ve toplumun diğer kesimleri tarafından tercih edilmeyen, ağırlıklı olarak kendi hesabına çalışma temelli işlere odaklanmaktadır. İstanbul'da çiçekçilik ya da katı atık toplayıcılığı yaparak geçinen geç-peripatetik gruplar bu durumu örneklemektedir. Buna karşılık bu çalışmanın konusunu oluşturan Roman tütün işçileri; soy-klan-kabile tipi toplumsal ilişkilerin büyük ölçüde çözüldüğü peripatetik kökenli Roman gruplarından gelmektedirler. 19. yy'da Kavala, Drama ve Serez gibi Balkan coğrafyasının önde gelen tütün üretim merkezlerindeki yüksek emek talebinin doğrudan bir sonucu olarak ücretli olarak istihdam edilmiş ve kalifiye tütüncüler haline gelmişlerdir. Bu süreçte farklı etnik ve dinsel kökenlerden gelen tütün işçilerinin birlikte çalışmaları ve dönemin toplumsal-siyasal süreçlerine katılmaları onların siyasetle kurdukları ilişkilerin de diğer geç-peripatetik gruplardan farklılaşmasına neden olmuş; Roman tütün işçileri kurumsal siyasetin aktif özneleri olarak ortaya çıkmışlardır. Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ile Türkiye'ye gelen Roman tütün işçileri, yeni Cumhuriyet'in tütün üretim merkezlerindeki emek gücünün önemli bir bölümünü oluşturmuşlar, ülkenin ilk sendikal ve siyasal muhalefet hareketlerinde kayda değer bir varlık göstermişlerdir. Anahtar Kelimeler: Romanlar, Tütün işçileri, Çalışma ilişkileri, Balkanlar, Politizasyon
