Parti, Cami, Cemevi: Kürt siyasi hareketinin dinle kurduğu dönüştürücü ilişki

Abstract

Türkiye’de Kürt toplumunun siyasal haklar mücadelesinin kentlileşmeye ve sola açılmaya başladığı 1970’li yıllardan itibaren bu alandaki politik öznelerin din konusundaki politik doğrultu ve söylemlerinin seküler/laik bir çizgiye yerleştiği bilinmektedir. Söz konusu gruplar içinde 1990’ların başında Halkın Emek Partisi ile başlayıp en son Halkların Demokratik Partisi adıyla varlığını sürdürmekte olan politik çizgi, Kürt siyasal mücadelesi alanında tek başına hâkimiyet sağlayarak kısaca Kürt Siyasi Hareketi olarak adlandırılmıştır. Gerek söz konusu politik çizgi ve gerekse de onu önceleyen diğer politik hareketler, dine yaklaşım konusunda 70’lerde beliren seküler/laik çizgiyi 2000’li yıllara kadar sürdürmüştür. Ancak bu çizgi 2000’li yıllardan günümüze dönüşümler geçirmekte ve Kürt Siyasi Hareketi bu dönüşümü kendi ideolojik ve politik evreni içerisinde tanımlamaya çalışmaktadır. Etnopolitik bir mücadele yürüten Kürt hareketi, toplumun bütün sınıf ve katmanlarını kendi safına çekme düşüncesiyle davranırken, Kürt halkı içerisinde ciddi bir tabanı temsil eden Sünni/dindar kitlenin rızasının ve desteğinin alınması doğrultusunda dini motiflere ağırlık veren söylem ve aktiviteler geliştirmektedir. Siyasal haklar mücadelesi içinde dindarlık ve dinsel motiflerin görünürlüğü, din temalı örgütlenme ağlarını içerme, dinsel referansa dayalı sivil itaatsizlik eylemleri, dini öznelerin politik alandaki etkinlik alanlarının ve görünürlüklerinin artması gibi olgular, bu araştırmanın odağında yer almaktadır. Çalışma; Adalet ve Kalkınma Partisi’nin tek başına iktidar olduğu bu dönem boyunca Kürt Siyasi Hareketi’nin dinle kurduğu ilişkideki değişimi din sosyolojisi, siyaset ve toplumsal hareketler literatürü bağlamında tartışarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Arka planında hegemonya teorisi ve çatışma kavramı bulunan bu çalışma, Kürt Hareketi’nin Marksist-Leninist ve dolayısıyla seküler/laik temeller üzerine oturttuğu siyasal mücadelesini son on beş yıl boyunca din üzerinden nasıl yeniden ürettiğini ve yeni toplumsal mücadele biçimleri geliştirme ve içerme yönünde geliştirdiği açılımları anlamaya ve analiz etmeye çalışmaktadır.