Henry Walter Bellew'in eserleri ve İngiliz emperyalizmi

Abstract

Bir sömürge olarak Hindistan'ın değeri, Büyük Britanya İmparatorluğu'nun Amerika kıtasındaki hezimetinden sonra artmıştır. Öyle ki bu toprakların güvenliği 19'uncu yüzyıl İngiliz siyasetine yön veren en önemli unsurlardan biri haline gelmiştir. Bu uğurda, en büyük tehdit olarak kabul edilen Ruslara karşı yüzyıl boyunca çeşitli stratejik adımlar atılmıştır. İzlenen bu siyaset, literatüre Great Game yani Büyük Oyun olarak geçmiş olup, merkezini ilk aşamada Afganistan oluşturmuştur. Hindistan sömürgesi adına değeri artan ancak hakkında pek az bilgi sahibi olunan Afgan topraklarına 19'uncu yüzyılın başından itibaren İngilizler çeşitli bahanelerle heyetler göndermiş, bu coğrafya ve halkını tanınmaya çalışmışlardır. Her giden heyetten günümüze çok değerli çalışmalar kalmıştır. Bu çalışmalar içinde Afgan topraklarını müteaddit defalar ziyaret eden oryantalist, askeri doktor ve dil bilimci Dr. Henry Walter Bellew'inkiler çeşitliliği ile öne çıkmaktadır. Bellew, ilk olarak 1857'de ziyaret ettiği Afgan topraklarında uzun zaman geçirmiş, halkıyla haşir neşir olmuştur. Bu süreçte bölge tarihiyle ilgilenmekle kalmamış, gramer kitabı kaleme alacak kadar Peştu diline de hâkim olmuştur. Böylece kendi döneminin en önemli Afganistan uzmanlarından biri haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, 19'uncu yüzyıl dünya siyasetine yön veren Great Game'in en sıcak aşamasının yaşandığı yüzyılın ikinci yarısında, Henry Walter Bellew'in eserlerinden yola çıkarak İngiliz emperyalizmi ve Afganistan siyasetini tahlil etmektir. Bellew'in ardında bıraktığı raporlar ve notları, 19'uncu yüzyılın ikinci yarısında yaşayan Afganistan halklarını, ülkenin içinde bulunduğu siyasi ortamı ve Afgan hükümetinin Rusya ve İngiltere gibi dönemin iki dünya devi arasında nasıl ayakta kalmaya çalıştığını daha iyi anlamamızı sağlamaktadır.