Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İstanbul ve Kadıköy örneklerinde plan dinamikleri ve mekânsal dönüşümün incelenmesi: batılılaşma aşamasındaki (dönüşümümdeki) toplumlarda kent mekanının değişiminde yerli ve yabancı kökenli azınlıkların rolü üzerine bir deneme

Abstract

Osmanlı-Türk Batılılaşması'nın nisbeten olgunluk çağını oluşturan Tanzimat'dan Cumhuriyet'e uzanan dönemde Batılılaşma'nın en geniş etkilerinin görüldüğü alanlardan biri olan kentsel mekanın dönüşümünün lstanbul genel başlığı çerçevesinde Kadıköy örneğinde incelenmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın zaman sınırlarını oluşturan Tanzimat'dan Cumhuriyet'e uzanan Osmanlı-Türk Batılılaşması tarihsel bir araştırma yapmaktan çok altbaşlıkda da • ifade edildiği gibi Batılılaşma aşamasındaki bir toplumda yine bir Batı kurumu olan kent planlarının yorumlanması ve kentsel mekanın Batılılaşma yönünde dönüştürülmesinde incelenen örnek kapsamında önemli bir mekansal dinamik olarak beliren yerli ve yabancı kökenli azınlıkların rollerinin irdelenebilmesi kaygısından kaynaklanmaktadır. Görüleceği gibi XIX. yüzyıl lstanbul'unda kentin Batılılaşma çabaları doğrultusunda planlama yoluyla dönüştürülmesinde en başarılı örneklerden birisi Kadıköy'de gerçekleşir. Bunda kuşkusuz Kadıköy'de nüfusun önemli bir kesiminin gelir düzeyi yüksek yerli ve yabancı kökenli azınlıklardan meydana gelmiş olmasının çok önemli bir payı olduğu unutulmamalıdır.