Türkiye’de planlamaya kentsel siyaset çerçevesinde bir yaklaşım

Abstract

Kentsel planlamanın çağdaşlaştınlmasma katkıda bulunmak amacını taşıyan bu araştırmada, Türkiye'de imar planlaması ile sınırlanarak teknik bir hizmet düzeyine indirgenmiş olan mevcut kentsel planlama anlayışının yetersizliği öne sürülmekte ve kentsel siyaset ile bütünleşerek çağın gerektirdiği yeni mekanizmalarla donatılan çağdaş kentsel planlama anlayışının gerekliliği savunulmaktadır. Bu araştırma geniş kapsamlı kuramsal bir çalışmadır. Araştırmanın yönü ve ana akışı en başta belirlenmiş olmakla birlikte, içeriğinin detaylandınlması araştırma geliştikçe gerçekleştirilmiştir. İlk iki bölümde, ağırlıklı olarak, retrospektif açılımlara ve mevcut durumun analizine yer verilirken, Üçüncü Bölüm' de giderek prospektif zemine kayılmaktadır. Dördüncü Bölüm'de ise, bu zeminde ortaya konan düşünsel temeller üzerine inşa edilebilecek önerilerden örnekler verilmektedir. Kentsel planlamanın kentsel siyaset ile bütünleşmesinin gerekliliğinin kanıtlanması için, öncelikle, kentlerde mevcut durumun ortaya konması ve bu tablo içinde siyasal boyutun öneminin vurgulanması gerekmektedir. Kentlerimiz; tarihsel süreç içinde ve ekonomik, sosyo-kültürel gelişmelerin sonucu olarak ortaya çıkmış olan kronikleşmiş sorunların yanısıra, çağdaş kentsel gelişme dinamiklerinin kentsel sisteme eklenmesine bağlı olarak gelişen yeni sorun kaynaklarını da bünyesinde taşımaktadır. Kuşkusuz, çağdaş kentsel gelişme dinamikleri, sadece sorun kaynaklan olarak değü, yeni mekanizmalara işlerlik kazandıracak potansiyele sahip olmaları bakımından da önem taşımaktadırlar. Ancak, somut göstergelerle ortaya konan kentsel gerçekler, geleneksel kentsel planlama anlayışının ve mevcut planlama sistematiğinin, siyasal boyutlu kentsel sorunların çözümünde, yeni olanakların yaratılmasında ve giderek kalabalıklaşan kentsel planlama sahnesinde müzakerelerin ve siyasal nitelikli ilişkilerin yönlendirilmesinde yetersiz kaldığım göstermektedir. Kentsel planlama sürecinin bilimsel anlamda siyasallaştınlamamış olması ise, yasa dışı unsurların, toplumumuzun himaye altına alınma eğilimini ve kentsel sorunların tepkisel siyasete uygun yapışım kullanarak, planlama kurumunu "kirli siyasef'in aracı haline getirmelerine neden olmaktadır. Çağdaş planlama anlayışının, bu tür oluşumlara olanak veren belirsizlikleri ortadan kaldırmayı hedef alması gerekmektedir. IBu araştırmada, mevcut planlama anlayışının alternatifi olarak savunulan çağdaş kentsel planlama anlayışı, toplumun kentsel gelişmelere ilişkin beklentilerinin kamu yararı eleğinden geçmiş ifadesi olan kentsel politikalara dayanan, kentsel yapınm sunduğu olanakları ve sınırlayıcıları gerçekçi biçimde tanımlayan, kentsel gelişmelerde rol alan bütün aktörlerin yasal süreçlerde görüşlerini savunmasına ve müzakerelere katılmasına olanak sağlayan, bu tartışma ortamınm düşünsel zenginliğini planlara taşıyan bir planlama anlayışıdır. Bu anlayışın kurumsallaşabilmesi içki, yeni mekanizmaların kentsel sisteme eklenmesi gerekmektedir. Söz konusu mekanizmaların düşünsel temellerinde iki çağdaş oluşum öne çıkmaktadır. Bunlar piyasa ekonomisi ve demokratikleşmedir. Kentsel siyaset ile bütünleşen kentsel planlamanın, piyasa ekonomisi ve demokratikleşmenin gereklerine göre yapılanarak, çözümsüzlüklerin ortadan kaldırılmasına, çağdaş kentin gereksinimlerinin karşılanmasına ve kentlerimizin küresel şebekelerde rekabet edebilme gücünü kazanmasına olumlu katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler: Çağdaş Kentsel Planlama Kentsel Siyaset Kentsel Politika Planlama ve Piyasa Ekonomisi Planlama ve Demokratikleşme II