Cemşîd’in Yolculuğu: "Cemşîd ü Hurşîd" Mesnevîsinin Joseph Campbell’in Monomit Kuramına Göre İncelenmesi

Abstract

Joseph Campbell (ö. 1987), analitik psikoloji alanının mühim isimlerinden biri olan Carl Gustav Jung’un (ö. 1961) "arketip" tespitleri arasından "kahraman arketipi" üzerinde detaylı bir inceleme yapmıştır. Bilhassa mitler, efsaneler ve destanlardan aldığı örnekleri mukayese ederek bu anlatılar arasındaki ortaklık ve benzerlikleri tespit etmeye çalışmıştır. Campbell, farklı kültür ve tarihlere ait birbirinden çeşitli anlatılardaki bu ortaklık ya da benzerliklerden yola çıkarak "monomit kuramı"nı geliştirmiştir. Bu kuramın ortaya koyulmasında Jung’un "kolektif bilinçdışı" kavramını esas alan Campbell, birçok anlatının kahramanının aynı döngüsel çevrim içinde yol aldığını tespit etmiş ve bu ortaklıktaki evrensel sembollerin analizini yapmıştır. "Monomit kuramı" ve "arketipsel sembolizm" gibi kavramlar bugün pek çok kurgusal metni çözümlemede bir araç olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada da Cemşîd ü Hurşîd mesnevîsi, kahraman arketipi üzerinden "yola çıkış - erginlenme - geri dönüş" aşamaları bağlamında incelenmiştir. Böylece bahsi geçen döngüsel çevrimde ilerleyen bir kahraman olarak Cemşîd’in yolculuğu sırasında karşılaştığı eşik ve sınavlar ile nihayetinde elde ettiği zaferin sembolik dili çözümlenmeye çalışılmıştır.

Joseph Campbell (d. 1987) made a detailed analysis on the "hero archetype" among the "archetype" determinations of Carl Gustav Jung (d. 1961), one of the important names in the field of analytical psychology. In particular, he tried to determine the commonality and smilarities between these by comparing the examples he took from myths, and epics. Based on these commonality or similarities in various narratives belonging to different cultures and histories, Campbell developed the "monomyth theory". Based upon Jung's concept of the "collective unconscious", Campbell detects that the protagonists of many narratives travel in the same circular cycle and analyzes the universal symbols in this resemblance. Concepts such as "monomyth theory" and "archetypal symbolism" are used as method to analyze many fictional texts. In this study, the masnavi of "Cemşîd ü Hurşîd" is examined in the context of the stages of departure-initiation-return through the hero archetype. The symbolic language of the threshold and tests that Cemşîd faced during his journey and the victory he finally achieved was tried to be analyzed.