Türkiye’deki endüstriyel tasarım lisans eğitiminin sosyal inovasyon ile ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Sosyal inovasyon, günümüzde politika raporlarında, uygulama alanlarında ve akademik çalışmalarda, hemen her yerde karşımıza çıkan bir kavramdır. Gittikçe artan ve derinleşen pandemi, iklim değişikliği, aşırı nüfus artışı gibi küresel, kompleks gerçek dünya problemleri etkili sosyal inovasyonlara olan gereksinimi arttırmıştır. Birçok yayında bu kavramın tasarımla ilişkisi açıkça ortaya konulmuştur. Aynı zamanda, tasarım literatüründe, sürdürülebilirlik ayağındaki "kamu yararına tasarım", "sosyal tasarım", "sistemik tasarım", "dönüşüm tasarımı", "sosyal inovasyon için tasarım" ve benzeri yaklaşımlarda da sosyal inovasyon karakterine atıfta bulunulur. Endüstriyel tasarımın en güncel tanımı ile akademik ve pratik çalışma alanlarındaki gelişmelerden yola çıkarak endüstriyel tasarım uygulamalarında sosyal inovasyonun öneminin arttığı ve yaygınlaştığı açıktır. Endüstriyel tasarımcının değişen rolleri Türkiye'deki araştırmacıların da gündemindedir ve sosyal inovasyon uygulamalarının önündeki engelleri ortadan kaldırmanın, tasarım eğitimini yeniden düşünmekten geçtiğine inanılmaktadır. Bu çerçevede, pazar ve teknoloji odaklı, son ürüne dayalı endüstriyel tasarım eğitiminden sosyal inovasyona da yer veren endüstriyel tasarım eğitimine geçişte, dünyada önemli işaretler mevcutken, Türkiye'deki mevcut durumu keşfetmek bu çalışmanın odağındadır. Çalışma kapsamında öncelikle, literatür incelemesi gerçekleştirilmiştir. Daha sonra, Türkiye'deki endüstriyel tasarım bölümlerinden en eski tarihte kurulmuş, devlet üniversiteleri olan beş lisans programı, Eskişehir Teknik Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Endüstriyel Tasarım bölümleri (baş harfe göre sıralanmıştır), incelenmiştir. Bu ünivesitelerden 9 akademisyen ile görüşmeler yapılırken, ayrıca 59 öğrencinin katıldığı bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma sonunda, yeni modellere doğru geçişin mevcudiyeti, tasarım eğitiminde faaliyetlerin yeni yoğunlaşma yönelimini keşfetmeye çalışılmış ve sosyal inovasyonun tasarım eğitimiyle nasıl desteklenebileceğine yönelik öneriler sunulmuştur. Bu öneriler tezin sonuç bölümünde paylaşılmıştır.