Tasarım müzelerinin mekânsal kalite parametreleri üzerinden okunması ve bir rehber önerisi

Abstract

Mekân, insanın duyusal olarak algıladığı ve deneyimlediği, edindiği bilgiyi içselleştirerek alışkanlıklarını biçimlendirdiği, bu süreçleri bilinçli ya da bilinçsiz tekrarlayarak davranış kalıpları oluşturduğu bir ortamdır. Bu ortamda gerçekleştirilmesi planlanan eylemler ve insanın gereksinimleri mekânın üretiminde önemli bir yer tutar. Diğer bir deyişle; insan davranış ve deneyimleri fiziksel çevre ile karşılıklı bir ilişki içerisindedir; çünkü fiziksel çevre davranış ortaya koyma süreçlerini biçimlendirir. Bu kapsamda çalışma, bir kamusal mekân olan müzelerde mekânsal kurgu, davranış ve kalite ilişkisinin tasarım müzeleri üzerinden incelenmesine odaklanmaktadır. Müzelerin araştırma alanı olarak seçilmesinin temel sebebi; akılda kalıcı ve insanların tekrar ziyaret edeceği bir yer olma hedefleri ile müze mekânlarında, planlanan işlevler doğrultusunda oluşturulacak kurgu ve mekânsal olanakların müze deneyimini bu ilişki bağlamında doğrudan etkilemesidir. Ayrıca Türkiye’de bir tasarım müzesi kurulmasına yönelik çalışmaların, İstanbul’un 2017 yılında UNESCO tarafından ‘Tasarım Şehri’ kabul edilmesine bağlı olarak hız kazanması, kullanıcı ve tasarım odaklı mekân potansiyelleri üzerine araştırmaların geliştirilmesini gerekli kılmıştır. Bu amaçla, tasarım sürecinde dikkat edilmesi gereken parametreler, bütün içerisinde görünürlüklerini yitirmemeleri ve basit, anlaşılabilir bir izlence ortaya koyabilmeleri için kategoriler/ maddeler halinde Van der Voordt ve Van Wegen’in ortak çalışması ‘Architecture in Use’ adlı eser referans alınarak gruplandırılmış, her bir parametrenin literatürdeki açıklamalarından yola çıkılarak belirlenen göstergeleri, iç mekânın okunmasında sistematik fayda sağlayacağı için yönteme dahil edilmiştir. Bir mimari yapıya dair yargıların geliştirilmesinde en önemli payın, o yapının ve mekânlarının izlenebilir, yaşanabilir olmasına ayrılması gerekliliğinden yola çıkarak çalışmada, göstergelerin mekânda gözlemlenmesi süreci araştırmacının kişisel deneyimleri sonucu ortaya koyduğu tartışmalar üzerine kurulmuştur. Mekânsal kalitenin üst seviyelerde sağlanabilmesi davranışı olumlu yönde etkileyerek ziyaretçi kapsamını genişletirken, düşük seviyelerde bırakılmasının olumsuz etki ile ziyaretçi kapsamını daraltacağı düşünülmektedir. Bu sebeple çalışmada, Türkiye’de kurulabilecek bir tasarım müzesi için mekânsal kaliteyi destekleyici nitelikte göstergelerin ortaya konulduğu bir rehber önerisi hazırlanmıştır. Böylece tasarım sürecinde araştırmaların geliştirilebileceği yönlere ve tasarım kararları alınırken göz önünde bulundurulması gereken değişkenlere yönelik katkı sağlanmaktadır.