Kahramanmaraş ili Roma Dönemi kaya mezarları

Abstract

Kahramanmaraş, Taurus Dağları, Amanus Dağları ve Pyramos Nehri gibi coğrafi oluşumlar tarafından şekillendirilmiştir. Yüzey şekillerinin farklılığı değişik iklimlerin görülmesine neden olmuştur. Buradaki coğrafi oluşum antik dönemde farklı siyasi bölgelerin oluşmasına olanak vermiştir. Pyramos Nehri'nin batısında kuzey-güney doğrultulu Taurus Dağları uzantıları ile kentin kuzey ilçelerinin bulunduğu Kataonia Ovası'nın güneyinde uzanan doğu-batı doğrultulu Taurus Dağları üç farklı antik bölgenin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kentin kuzeyindeki toprakları Kappadokia Kataonia Bölgesi'nde, batısında kalan toprakları Kilikia Pedias Bölgesi'nde ve doğusunda kalan toprakları ise Kommagene Bölgesi'ndedir. Farklı antik bölgeler farklı kültürler ortaya çıkarmıştır. Buna göre bölge düzeyinde farklı tercihlerin olduğu gözlenmektedir. Kahramanmaraş ilindeki kaya mezarlarının tipolojisinin belirlenmesi amacıyla yüzey araştırması yapılarak, antik bölgelere göre bir envanter çıkarılmıştır. Mezarların bölgelere göre dağılımı, inşa yerleri, inşa biçimleri, cephe ve iç düzenlemeleri, antik kent /yerleşme ile ilişkileri ele alınmıştır. Ayrıca askeri ve ticari yollar ile savunma yapıları bakımından ilişkilerine değinilmiştir. Bunun yanında kültürel etkileşim açısından incelenerek kaya mezarların yerel özellikleri ortaya çıkarılmıştır. Coğrafi şekiller ile bölgeler arasındaki kültürel farklılıklar kaya mezarlarının inşa yerlerini ve biçimlerini de etkilemiştir. Kommagene Bölgesi mezarları yüksek kayalıkların olmaması nedeniyle ve ayrıca kültürel farklılıktan dolayı yeraltına inşa edilmişlerdir. Ayrıca bölgenin karakteristik özelliği olarak nekropolisler oluşturulmuştur. Basit ve kemer cepheli mezarların iç düzenlemelerinde arcosoliumlu gömü yerleri bulunmaktadır. Kappadokia Kataonia Bölgesi ve Kilikia Pedias Bölgesi mezarları ise yüksek kayalıklara tekil olarak inşa edilmişlerdir. Her iki bölgede de basit ve kemer cepheli kaya mezarları yanında tonoz cepheli anıtsal mezarlar vardır. Kilikia Pedias Bölgesi kaya mezar çeşitliliği en fazla olan bölgedir. Burada ayrıca kaya lahitleri ve khamosorion mezarlar da saptanmıştır. Kaya mezarlarının tarihlendirilmesi amacıyla mezarların inşa biçimleri, yazıtları, mimari süslemeleri, heykeltıraşlık kabartmaları gibi özellikleri incelenmiştir. Kommagene Bölgesi mezarları, Dolikhe, Samosata, Edessa gibi kentlerindeki kaya mezarları yardımıyla; Kappadokia Kataonia ve Kilikia Pedias Bölgesi mezarları ise Korykos, Eleuissa Sebaste, Anazarbos gibi kentlerdeki mezarların yardımıyla tarihlendirilmiştir. Bahsi geçen kentlerdeki mezarlar ile analoji yöntimi yardımıyla Kahramanmaraş ilindeki kaya mezarları M.S. 2-3. yy arasına tarihilendirilmiştir.