Çocuk mekanlarında biyofilik tasarım yaklaşımının faydaları

Abstract

Psikanalist Eric Fromm tarafından kazandırılan bir kavram olan Biyofili, kelime anlamı olarak doğa sevgisi anlamına gelmektedir. Sonrasında ise 1984 yılında Amerikan Biyolog Edward O. Wilson tarafından hipotez olarak ele alınmış ve diğer yaşam biçimlerine bağlanma dürtüsü olarak açıklanmıştır. Biyofili hipotezini bir tasarım yaklaşımı olarak tasarım dünyasına kazandırılması ise insanların ihtiyaç duyduğu doğa iletişimini onlara yapılı çevrede de sunmayı amaçlamaktadır. Tez çalışmasında biyofilik tasarım yaklaşımı çocuk mekanları üzerinden irdelenmiştir. Bu durumun sebeplerinden biri, modern yaşamın götürülerinden biri olan yapay alanlara mahkum olmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerine çözüm sunabilmektir. Bir diğer nedeni ise doğadan her geçen gün daha çok kopan çocukların, doğadan edinebilecekleri faydalardan mahrum kalmamaları adına onlara yapılı çevrede geçirdikleri zamanda bu fırsatı sunmanın önemine vurgu yapmaktır. Çalışmanın yürütülmesinde öğretmenlerle gerçekleştirilen yarı standartlaştırılmış görüşme, öğrencilerle gerçekleştirilen bilişsel haritalama yöntemi, doküman inceleme ve içerik analizi yöntemlerinden faydalanılmıştır. Öğretmenlerle yapılan görüşmelerin amacı, yetişkinlerin de konu üzerine bakış açılarının irdelenmesidir. Görüşmelerin veliler yerine öğretmenlerle yapılmasının sebebi ise öğretmenlerin öğrenciler konusunda daha objektif olacakları kanısıdır. Doküman analizi sürecinde, biyofilik tasarımın çocuklara faydaları olup olmadığı araştırılmış ve incelenen araştırmalar sonucunda biyofilik tasarımın çocuklar üzerinde önemli olumlu etkileri olduğu kanısına varılmıştır. Bu nedenle odak grubu olarak belirlenen öğrencilerin doğa algısının ölçülmesine karar verilmiştir. Öğrenci görüşmeleri ile ilgili gerekli izinler ilçe milli eğitim müdürlüğünden alınmış ve bilişsel haritalama yöntemi süreci başlatılmıştır. Bilişsel haritalama yöntemi sürecinde, 3-5 yaş aralığındaki 140 adet öğrencilerden 'Doğa nasıl bir yerdir?' sorusunu cevaplayacak nitelikte birer resim yapmaları istenmiştir. Resimler içerik analizi yöntemi ile incelenmiş ve ortak kavramlardan bir cevap anahtarı oluşturulmuştur. Bu cevap anahtarı ve öğrencilerin yaptıkları resimler, birbirinden bağımsız alanında uzman üç kişiye (psikiyatr, çocuk psikiyatristi, psikolog) verilmiş ve belirlenen puanlama sistemi ile resimleri değerlendirmeleri istenmiştir. 11 adet resim, değerlendirme kriterlerine göre hakemler tarafından tanımlanamaz olarak belirlendiği için çalışma dışı bırakılmıştır. Yapılan analizler sonucu 129 çocuktan yalnızca 36'sının (%27,9) doğa algısının yüksek olduğu sonucu çıkmıştır. Amaç geriye kalan çoğunluğun da doğa algısını güçlendirmek adına, hayatlarının çoğunu geçirdikleri yapılı çevrelerde biyofilik tasarım yaklaşımı uygulamaları kullanmaktır. Bu sayede çocuklar yapılı çevrede olsalar dahi doğanın onlara sağlayabileceği deneyimlerden faydalanabileceklerdir.