Hareketli mekanlarda kullanıcı odaklı tasarım yaklaşımı kapsamında Doğu Ekspresi örneği

Abstract

İnsanlar ve yaşama dair herşey sürekli bir hareket halindedir ve insanlar yaşamını sınırları olan veya olmayan mekanlarda geçirirler. Yaşam; hareketli, mekan ise sabittir. Ancak bazı mekan tiplerinde mekan içinde yaşam sürerken mekanın hareketi de söz konusudur. Hareketin devam ettiği esnada mekan içinde yaşamın sürdüğü mekan tipleri için literatürde bir tanımlama eksikliği tespit edilmiştir. Çalışmada bu mekan tipleri "hareketli mekanlar" olarak adlandırılmış ve "Belirli bir alana sabitlenmeyen, sürekli olarak hareket halinde olan , ulaşım veya seyahat amacı ile kullanılan, uzun süreli yolculuklarda yolculara yaşam alanı öneren mekanlar" olarak tanımlanması yapılmıştır. Trenler, yolcu kompartımanları ile yaşam alanı öneren hareketli mekanlardır. İlk seferini 15 Mayıs 1949 yılında yapan Doğu Ekspresi, Ankara- Kars ve Kars- Ankara arasında işleyen TCDD ana hat trenlerinden biridir. Son yıllarda sosyal medya etkisiyle Doğu Ekspresi yolculuğuna artan talep ve yolcuların iç mekanı düzenleme ve kişiselleştirme davranışlarının tespit edilmesi sonucu yolcu kompartımanların kullanıcı odaklı tasarım yaklaşımında incelenmesi ve elde edilen verilere uygun tasarım önerilerinin oluşturulması çalışmanın temel çerçevesini oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında hem nitel hem de nicel araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Bu bağlamda literatür taraması tamamlandıktan sonra TCDD Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müşaviri ile yüz yüze yapılandırılmamış görüşme yapılmış, Doğu Ekspresi yolcu vagonları yerinde gözlem yapılarak analiz edilmiş, YouTube video paylaşım platformunda bulunan Doğu Ekspresi konulu videolar incelenmiş ve içerik analizi yapılmış, küresel ölçekli yataklı vagonlu trenler örneklem grubu kullanıcı odaklı tasarım yaklaşımında incelenerek analiz edilmiş ve Doğu Ekspresi yolcuları ile gerçekleştirilen anket uygulaması sonucu elde edilen veriler SPSS 20 ile analiz edilmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde çalışma konusunun amacı, kapsamı ve yöntemine dair bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde mekan, mobil, hareket kavramlarının tanımı, hareketli mekanın tanımı ve bu kapsamda yer alan yüzer mekanlar ile trenlerin zaman içinde genel yapı ve iç mekan tasarımı değişim ve gelişiminin literatür araştırmasına yer verilmiştir. Üçüncü bölüm, Doğu Ekspresi tarihi ve iç mekanın organizasyona dair bilgileri içermektedir. Dördüncü bölümde, kullanıcı odaklı tasarım tanımı, ilkeleri ve hareketli mekanlarda kullanıcı odaklı tasarım kriterleri aktarılmıştır. Beşinci bölümde ise, araştırma bulgularının analizine yer verilmiştir. Sonuç ve öneriler bölümünde yapılan çalışma sonucunda; Doğu Ekspresi yataklı kompartımanda 24 saati aşan sürede seyahat eden yolcuların beklentilerini, memnuniyetini karşılamayı hedefleyen, bu yolculuğa has davranış ve aktivitelere uyum sağlayacak kullanıcı odaklı tasarım önerileri oluşturulmuştur.