Sürrealist düşüncenin modernizm bağlamında heykel sanatına yansıması

Abstract

Modernizm olarak adlandırılan dönemin en önemli devrimlerinden biri kuşkusuzinsanın din ahlakının dogmalarından sıyrılarak kendisini deşifre edilecek bir metin gibi görüp tüm yanlarıyla incelemesine, kabullenmesine ve iç dünyasının karmaşık yapısına, düş alemine ve bilinçaltının verilerine daha analitik yaklaşmasına imkan veren koşulları yaratmış olmasıdır. XIX.yüzyılın insanın yaşam düzenini kökten değişime uğratan olguları sonucunda oluşan bunalıma sanatta Romantizm ile başlayan başkaldırı, günlük hayatın mekanik bir işleyiş kazanan yüzeysel hali ve gündelik sorumluluklar altında ezilip ruhsuzlaşan insanın durumuna karşı öznelliği,iç dünyanın sınırsız zenginliğini,düş ve melankoliyi yüceltmiştir. İnsanı esir eden sistemin dışına çıkmak isteği, zihnin; maddi gerçekliğin ötesine geçmek arzusunu körüklemiş ve gerçekten kaçış isteği ilk olarak şairleri düş ve sanrı dolu iç dünyalarında doğaüstü imgeler üretmeye itmiştir. Gerçek ile düşün içiçe geçtiği, insan ruhunun karanlık yanlarını da sergileyen geniş kapsamlı bir bilinç anlayışı, sanat alanında; fantastik mekanlar, sürreel varlıklar ve olaylar üreten özgür bir imgelemin dışavurumu olarak, XX.yüzyılın başlarına dek daha derinden ve deneysel ilerlerken ve sürreel bir dünyanın haberciliğini yapan öncü sanatçılar sanat çevresi içinde `lanetlenmiş ozanlar' olarak anılırken, XX.yüzyıl başlarındaki durum ve gelişen sosyal bilimler, bilincin tüm katmanlarıyla irdelenmesini ve yansıtılmasını savunarak ortaya çıkan Sürrealizm akımı çerçevesinde en çok önem verilen unsur olmuştur.Sürrealist düşünce, XX.yüzyılın psikoloji ve sosyoloji alanındaki keşiflerini de kullanarak, gerçek kavramının sınırlarını genişleten, XIX.yüzyıl duyarlılığının temkinli bir şekilde sanatın alanına soktuğu gündelik hayatın ve sıradan nesnelerin şiirselliği, çirkinin güzelliği,iç dünyanın dış dünyayı şekillendirmesi ve metafor gibi kavramların yapıtlar bağlamında doruk noktasına ulaştığı bir yapıdadır. Sürrealizm tüm sanatsal disiplinlerde, dünyayı ve nesnelerini insanlaştıran, nesnelere psikolojik işlevler yükleyen ve sıradan şeylerde şiirsellik bulan bir akımdır.Kapitalist sistemin getirdiği değer değişimleri, herşeyi kısa zamanda eskiye, gözden düşmüş şeylere çevirmekte ve giderek içine kapanan insan çareyi çevresini kendileştirmeye çalışmakta, etrafını nesnelerle doldurmakta, kişisel tarihine özgü yığınlar oluşturmakta bulmuştur. Modernizmin nesne fetişinden Sürrealistler kendi başkaldırılarını yaratmışlardır : insanın şeyleşmesi - şeylerin insanın arzularını yansıtarak insanlaşması döngüsü ve gözden düşüp bir kenara atılan şeyler ile değersizleşen insan hayatı arasında yakaladıkları lirik bağlantı, onları nesnelere ve eşyalara şiirsellikle yaklaşmaya itmiş ve akımın XX.yüzyıl sanatına en büyük katkısı olan `Sürrealist Obje' doğmuştur.Psikolojik metaforuna göre dönüştürülen, deforme edilen, pratik işlevinden ayrılarak sembolik işlevini taşıyan obje, modern heykel sanatına yeni bir boyut kazandırmıştır.Bağlamından kopartılarak kavramsallaşan ve iç dünyanın dış dünyaya yansımasına araçlık eden şiirsel objeyi yaratan Sürrealist düşünce,1960 sonrası sanatında da birey ve toplum psikolojisi ile ilgilenen bazı sanatçıların yapıtlarının temelini oluşturur.