Malatya son yüzyıl kentleşme tarihi

Abstract

Kentler, tarih boyunca insanların sosyo ekonomik düzeylerini yansıtan yaşam alanları olmuşlardır. Tarih boyunca yaşanan değişim ve gelişmeler sonucunda insanlarla birlikte kentler de değişip gelişmeye başlamıştır. Kentleşme kavramı ise bu değişim ve gelişme noktasında karşımıza çıkmaya başlamıştır. Kentleşmeyi basit bir kavram olarak ele alırsak nüfus artışı ile karşımıza çıktığını söylemek mümkün olmaktadır. Fakat kentleşmeyi sadece nüfus üzerinden değerlendirmek kavramı bir hayli eksik bırakacaktır. Bu nedenle kentleşme kavramını, kentte bulunan halkın toplumsal, ekonomik ve sosyal değişimlere uyum sağlamasıyla birlikte kentte meydana gelen değişimlerdir şeklinde tanımlamak daha doğru olacaktır. Bu çalışmada kentleşme kavramı üzerinden Malatya’yı incelenecektir. Malatya, ön tarihi Paleolitik çağa kadar inen, tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve tarihsel süreç boyunca hem kervan yolları üzerinde yer alması hem de Mezopotamya ve İç Anadolu’yu birbirine bağlayan bir kesişim noktası niteliğinde olması sayesinde zengin bir kültüre olan sahip bir kenttir. Bu kültürel zenginlik, Malatya’nın bereketli, sulak topraklar ile birleşince karşımıza -özellikle son yüzyılda kentleşme açısından büyük yol almış bir Malatya kentinin çıkmasını sağlamıştır. Çalışma kapsamında Malatya’nın tarihi, doğal yapısı, ekonomik ve demografik özellikleri; Malatya için yapılan şehir planları, Malatya kentine yapılan yatırımlar incelenmiş; Malatya’nın kentsel gelişim süreci, Malatya kentinde zaman içerisinde gelişen kentleşme için kırılma noktaları belirlenerek makroform gelişim süreci oluşturulmuştur. Tarihi serüveni Cafer Höyük ile Paleolitik çağdan başlayan Malatya’da kentleşme, cumhuriyet sonrası kamudan büyük yatırımlar alması ve bu sayede sosyal ve kültürel açıdan gelişmesini etkilemesiyle hız kazanmış ve günümüzdeki şeklini almıştır. Malatya’nın kentsel gelişimi incelenirken 2023 Kahramanmaraş Pazarcık depremi sonrası Malatya’nın kent merkezi üzerindeki değişim de ele alınarak incelenmiştir. Kent merkezinde deprem sırasında oluşan yıkımların ve deprem sonrasında yapıların ağır hasarlı olması nedeniyle yapılmak zorunda kalınan yıkım çalışmalarının sonunda kent merkezi olan Tarihi Kent Merkezi Bölgesinin yeniden oluşturulması için Malatya Belediyesi tarafınca öneri plan ve tasarımlar oluşturulmuş. Oluşturulan öneri plan ve öneri tasarım bu çalışma kapsamında incelenmiş ve gerekli görülen noktalarda eleştiri ve öneriler sunulmuştur.