Mizah ve toplum: Dersim mizahında travma, iktidar ve gündelik hayat

Abstract

Mizah ve toplum ilişkisi, mizahın sosyal karakterine rağmen sosyoloji literatürünün görece az çalıştığı konulardan birisidir. Oysa günlük karşılaşmalarda, sosyal ilişkilerde mizah, önemli bir eğlence kaynağı olmasının yanı sıra toplumsal yapıya, kültürel değerlere, iktidar ilişkilerine etki eder ve bu dinamiklerden etkilenir. Bu bakımdan sosyoloji disiplini için giderek önem kazanan bir çalışma alanına dönüşmektedir. Yaşamlarımızı doğrudan etkileyen pratik ihtiyaçlara, kültürel anlam dünyasına ve birbirimizle ilişkilendiğimiz durumlara göre çok çeşitli kullanılma biçimleri olan mizah, kolektif hafızanın sonraki kuşaklara aktarımında, günlük sorunların üstesinden gelmede veya insan yaşamını derinden etkileyen katliam, kırım gibi kolektif travmaların ifade edilmesinde de önemli bir role sahiptir. Mizahın toplumsal yaşamdaki rolüne odaklanılan bu tez çalışmasında Türkiye’de dil, inanç ve gelenek gibi pek çok bakımdan özgün bir coğrafya olan Dersim toplumunun mizah geleneği, türleri ve bu geleneğin dönüşümü etnografik bir saha araştırmasıyla ele alınmaktadır. Bu yönüyle tez, hem kitlesel kıyımlara neden olmuş özgün kültürüyle bir toplumsal coğrafyanın sosyolojik dünyası ve kültürüne ışık tutmakta, hem de ilgili literatüre bu sahadan mütevazi bir katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.