Özet
Bu çalışmada kimi yapıtın mizahi içerikli, kimisinin de mizahi içerik barındırmadığı ön kabulüyle müzikte mizahın nasıl şekillendiği ve yapısal özelliklerinin neler olduğunu araştırmak amaçlanmıştır. İlk olarak müzikte anlam konusuna değinilmiş ardından müziksel göstergebilim hakkında bilgiler verilmiştir. Müzikte beklenti ve sürpriz olguları açıklanmıştır. Müzikte mizah nasıl oluşturulur sorusundan yola çıkılarak müziksel mizaha göstergebilimsel bir yaklaşım önerilmiştir. Bu yaklaşım mizah ve göstergebilim teorileriyle desteklemiştir. Müziksel mizaha göstergebilimsel yaklaşım, Kofi Agawu'nun "içe referanslı" ve "dışa referanslı" kavramları göz önünde bulundurularak iki ana kategoriye ayrılmıştır. İçe referanslı müziksel mizah ile kastedilen salt müziksel, ses, ritim ve formel öğelerle şekillenen süreçlerdir. Dışa referanslı müziksel mizah dış dünyaya yapılan referanslarını içerir. Tezde incelenmek üzere seçilen yapıtlar çalgısal müziklerle sınırlandırılmış, vokal/söz unsuru olmadan mizahın nasıl şekillerde oluşturulduğunu incelemek hedeflenmiştir. Belli başlı müziksel mizah kavramlarının (müziksel şaka, müziksel ironi, müziksel parodi, müziksel espri) tanımlamaları yapılmıştır. Müziksel mizah üzerine yaklaşımı sunarken Uyuşmazlık Teorisi, Herbert Paul Grice'in İşbirliği İlkeleri, Eero Tarasti'nin Algirdas Julien Greimas'tan etkilenerek müziksel göstergebilime kazandırdığı izotop terimi, David Huron'ın sürpriz kavramı, metinlerarasılık ve Jean Jacques Nattiez'nin poietik-estezik düzey analizlerinden faydalanılmıştır. Sonuç olarak sesli mizahın sözel, görsel ve fiziksel mizah türlerinde de görüldüğü üzere uyuşmazlık, aykırılık, sürpriz gibi kavramlarla ilişkili olabileceği saptanmıştır. Müzikte mizahi anlatım tarzının bestecilerin kullanımlarıyla konvansiyonelleştiği ve birtakım ortak uygulamaların oluştuğu tespit edilmiştir. Kuralların ihlali, beklentileri bozma ve şaşırtma, dışsal referanslar ya da düşünsel arka plan eklenmesi vs. başlıca mizahi ifade yollarıdır.