Bergama Kızıl Avlu ve çevresinin kentsel arkeolojik miras bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Bergama (Pergamon), sahip olduğu üstün evrensel değerleriyle 22.06.2014 yılı itibariyle UNESCO Dünya Miras Listesi'ne Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı olarak dahil edilmiştir. Tarihsel süreç boyunca kentin odağında yer alan bir kutsal alan olup; Mısır tanrılarına adanmış bir tapınak, sinagog, kilise ve cami kullanım alanı olan Kızıl Avlu ve çevresi; kent dokusu içindeki özgün tarihi kimliği ve bütüncül miras değerleri çerçevesinde incelenmiş; çok katmanlı kent dokusu olan alanın, kentsel arkeolojik miras bağlamında korunması ve sürdürülebilir gelişimi için değerleri ortaya konmuştur. Tezin giriş bölümünde; Çalışmanın amacı, kapsamı ve sınırları, yöntem ve yapısı, literatür özeti başlıklarına yer verilmiştir. 2.Bölümde; Bergama'nın konumu ve fiziksel özellikleri tanımlanmıştır. 2011 yılında geçici, daha sonra 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne giren Bergama kent dokusu merkezinde yer alan Kızıl Avlu ve çevresinin gelişimi incelenmiş, kentsel arkeolojik miras bağlamında tanımlanmıştır. 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı içinde yer alan çok katmanlı kültürel peyzaj alanının tarihsel dönemleri araştırılmıştır. Dünya Mirası bağlamında Kızıl Avlu'nun sahip olduğu değerler tanımlanmaya çalışılmıştır. 3.Bölümde; Kızıl Avlu'nun özgün mimari özellikleri ve tarihsel süreçteki değişimi incelenmiş, plan özellikleri, cephe özellikleri, yapım sistemi ve malzeme özelliklerimden kısaca bahsedilmiştir. Kızıl Avlu'da gerçekleşen koruma ve restorasyon uygulamaları incelenmiştir. 4.Bölümde; Çalışma alanının planlama ve koruma süreci araştırılmış, planlama ve koruma süreçleri kapsamlı bir şekilde ele alınmış; Koruma Kurulu kararları, sit sınırlarının zaman içerisindeki gelişimi ve Koruma Amaçlı İmar Planı kararlarının geleneksel kent dokusu üzerindeki etkileri detaylı olarak incelenmiştir. Bu kapsamda ayrıca Bergama'nın UNESCO Dünya Miras Listesi'ne girme sürecinde hazırlıklarına başlanıp, 2017 yılında onaylanan ve 2023 yılında revize edilen Alan Yönetim Planları da Kızıl Avlu ve çevresi bağlamında irdelenmiştir. Kızıl Avlu çevresinde mekânsal doku analizleri oluşturularak yapıların, mevcut doku ile uyumları, kat adetleri, işlevleri, yapım teknikleri, sağlamlık durumları, özgünlük durumları, tescil durumları tespit edilmiştir. Ulaşılan verilerle yapıların korunmuşluk durumları değerlendirilmiş, dokuyla uyumlu geleneksel yöntemlerle yapılan veya dokuya uyumlu olan yapılar envanter çalışmalarıyla tespit edilmiştir. 5.Bölümde; Bergama geleneksel kent mimarisi içerisinde, çalışma alanındaki yapıların mimari özellikleri kısaca ortaya konmuş, bozulma ve değişim tespitleri yapılmıştır. 6.Bölümde; Kızıl Avlu'nun sahip olduğu değerler, karşılaştığı koruma sorunları ile bozulma ve değişimlerinin belgelemesi yapılmıştır. Bu bağlamda, bütüncül ve sürdürülebilir bir koruma yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilmesine yönelik sunulan veriler temel alınarak öneriler geliştirilmiştir.