İstanbul Fatih Fevzi Paşa Caddesi ve çevresinde belirlenen kültürel önemin koruma bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Tarihi Yarımada'da bulunan Fevzi Paşa Caddesi; Bizans döneminde Mese yolunun kuzeybatı aksı üzerinde yer almakta, Osmanlı döneminde yapılan önemli törenlerin güzergahı içinde kalmaktadır. Günümüzde ana yollardan biri olarak yoğun bir şekilde kullanılan bu aksın çevresinde birçok kültür varlığı bulunmaktadır. Fevzi Paşa Caddesi, günümüzde ticari bir aks olarak bilinmesinin üstünde bir değere sahiptir. Tarih boyunca farklı dönemlerde büyük öneme sahip olan bu tarihi aks ve çevresindeki dokuya dair farkındalığın artması korunması için önemlidir. Bir yerin kültürel önemi korunacak şekilde bir koruma sağlanmalıdır. Bu sebeple öncelikle korunması gereken yerin kültürel öneminin belirlenmesi gerekmektedir. Burra Tüzüğü'ne (2013) göre "kültürel önem, geçmiş, şimdiki veya gelecek nesiller için estetik, tarihi, bilimsel, sosyal veya manevi değer" olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte "kültürel önem; yerin kendisinde, dokusunda, ortamında, kullanımında, çağrışımlarında, anlamlarında, kayıtlarında, ilgili yerlerde ve ilgili nesnelerde somutlaşır" olarak ifade edilmektedir. Bu bağlamda çalışma alanında kültürel önem belirlenirken, bu tanıma göre hareket edilmiş, alanın geçmişten günümüze sahip olduğu kültürel değerler göz önünde bulundurulmuştur. Tarihsel süreçte çalışılan aksın çevresinde inşa edilen kültür varlıklarından günümüze kadar ulaşanların yanı sıra; deprem, yangın gibi doğal afetler, caddenin açılması ve düzenlenmesi ile gelişen süreçte artan imar çalışmaları sonucunda günümüze ulaşamayan kültür varlıkları da bulunmaktadır. Böylece çalışılan alan; Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait kültür varlıklarıyla ve sahip olduğu kültürel değerlerle çok katmanlı bir dokuya sahip olmuştur. Fevzi Paşa Caddesi'nin devamı olan Macar Kardeşler Caddesi de çalışmaya dahil edilmiştir. Böylece Fevzi Paşa Caddesi'nin ulaştığı son nokta olan Kara Surları'ndan Atatürk Bulvarı'na kadar olan aks bütün olarak ele alınmıştır. Aksın yakın çevresi de dahil edilerek alanın sahip olduğu önemin daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir. Çalışmada kültür varlıkları yerinde tespit edilmiş ve güncel durumları belgelenmiştir. Günümüzde ticari amaçla kullanılan kültür varlıklarında görülen koruma sorunları da değerlendirilmiştir. Alan için yapılan araştırmalar sonucu belirlenen kültürel önemler; dünya miras alanı yönü, topoğrafya yönü, su kültürü yönü, eğitim yönü, ticaret merkezi yönü, somut olmayan kültürel miras yönü, kültür varlıklarıyla oluşan çok katmanlı yönü başlıkları altında anlatılmıştır. Kültürel öneme sahip yönlerin alandaki etkisini görebilmek için, yazılı ve görsel kaynaklar toplanmıştır. Çalışma alanı için temin edilen halihazır harita altlık olarak kullanılmıştır. Yapılan araştırma sonucu ulaşılan bilgiler bu haritaya işlenmiş ve kültürel öneme dair belirlenen maddeler için bu değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca Fatih Belediyesi tarafından çalışma alanı için planlanan projelerin kültürel öneme olan katkısı değerlendirilmiştir. Cadde'nin ve yakın çevresinin ticari olarak kullanımına dair bir rehberin olmaması kültürel öneme sahip bu dokuda tahribata yol açmaktadır. Bu tahribat, çalışma alanında kültürel öneme dair farkındalığın olmamasının, gerekli önlemlerin alınamamasının bir sonucudur. Çalışmada ticari olarak kullanılan bu aks ve yakın çevresi sahip olduğu kültürel önemle ele alınmıştır. Çalışmanın ana konusu, geçmişten günümüze birikerek ulaşan kültürel önemin ortaya konması, günümüzdeki koruma sorunlarının tespit edilmesi ve bu doğrultuda çağdaş koruma düşüncesiyle çözüm önerisi sunulmasıdır. Böylece alanda, bütüncül bir yaklaşımla korumada farkındalığın sağlanması amaçlanmıştır.