İstanbul'da elektronik dans müziğinin (EDM) heterotopik mekân kurmadaki rolü

Abstract

Dünya genelinde olduğu gibi İstanbul'da da elektronik dans müzik (EDM) gün geçtikçe daha fazla dikkat çekmekte ve geniş kitleler tarafından takip edilmektedir. Bununla birlikte İstanbul EDM scene'i açısından oldukça geniştir. Bu scene içerisinde DJ'leri, mekân işletmecilerini, dinleyicileri barındırmaktadır. Bu tez, İstanbul'da elektronik dans müziğinin queer topluluklar için heterotopik mekânlar yaratmadaki rolünü inceleyen, elektronik dans müzik, toplumsal cinsiyet ve mekânsal kuramların kesişiminde yer alan bir çalışmadır. Çalışmada, scene, queer, queer teori, görünürlük, heterotopya ve queer heterotopya gibi temel kavramlar ele alınarak, EDM'in İstanbul'daki gelişimi ve toplumsal, kültürel bağlamı detaylandırılmaktadır. Çalışmanın iki amacı vardır. İlki, İstanbul'daki elektronik dans müziği scene'inin özellikle LGBTİ+ bireyler için alternatif sosyal alanlar ve görünürlük sağlama işlevini nasıl yerine getirdiğini araştırmak ikincisi ise elektronik dans müzik ve LGBTİ+ hareketi arasında bir bağ olup olmadığına bakmaktır. Çalışmada, EDM scene'i içindeki ideolojik yapılar, sosyal dinamikler, müzik üretimi ve performans mekânları incelenmektedir. Çalışma, bu scene'in sürekli bir değişim ve dalgalanma içinde olduğunu göz önünde bulundurarak, dinamik yapısını ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmanın ilk bölümünde, teorik çerçeve olarak kullanılan kavramlar tanıtılmakta ve queer teori ile heterotopya kuramı üzerine yapılan literatür taramaları sunulmaktadır. Bu bağlamda, queer bireylerin toplumsal cinsiyet normlarına ve heteronormatif mekânlara karşı geliştirdiği direniş biçimleri ve heterotopik mekânlar yaratma süreçleri ilerleyen bölümlerde ele alınmaktadır. Heterotopya kavramı, Michel Foucault'nun mekânsal kuramı üzerinden tartışılmakta ve bu kavramın, alternatif toplumsal mekânların nasıl yaratıldığına dair bir analiz çerçevesi sunduğu savunulmaktadır. Tezde ayrıca, queer heterotopyanın özellikle LGBTİ+ bireyler için ne anlama geldiği ve bu mekânların queer topluluklar açısından neden önemli olduğu da incelenmektedir. İkinci bölümde, elektronik müziğin tarihsel gelişimi ve EDM'in küresel bağlamda nasıl ortaya çıktığı ele alınmaktadır. EDM'in alt türleri ve müzikal pratikleri tanıtıldıktan sonra, İstanbul'daki elektronik dans müziği scene'i ve bu müzik türünün şehre girişi üzerine durulmaktadır. 1990'lı yıllardan itibaren İstanbul'da gelişmeye başlayan EDM scene'inin, özellikle politik ve sosyal dinamiklerle nasıl iç içe geçtiği ve bu müzik türünün, LGBTİ+ bireyler için bir direniş aracı olarak nasıl işlev gördüğü açıklanmaktadır. Çalışmanın ilerleyen kısımlarında, Türkiye'deki LGBTİ+ hareketinin tarihsel gelişimi ve bu hareketin İstanbul'daki elektronik dans müziği scene'i ile kurduğu ilişki detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Elektronik dans müziği scene'i, LGBTİ+ bireyler için yalnızca bir eğlence alanı değil, aynı zamanda marjinalleştirilmiş kimliklerin görünürlük kazandığı ve ifade bulduğu bir direniş mekânı olarak da [ÖS 2:57, 28.11.2024] İklim: değerlendirilmektedir. Türkiye'deki LGBTİ+ hareketinin tarihi, toplumsal baskılara karşı bu türden mekânların nasıl heterotopik alanlar sunduğu ile ilişkilendirilmiştir. Çalışmanın son bölümünde, İstanbul'daki elektronik dans müzik scene'inde aktif olarak yer alan DJ'ler, işletmeciler ve diğer aktörlerle yapılan görüşmelerin analizlerine yer verilmektedir. Bu görüşmeler, elektronik dans müzik scene'inin iç dinamiklerini, aktörlerin kişisel deneyimlerini ve LGBTİ+ toplulukları ile olan ilişkilerini anlamak açısından veriler sunmaktadır. Görüşmecilerin deneyimleri, tezin teorik çerçevesini destekleyen ve somut örneklerle zenginleştiren bilgiler sağlamaktadır. 2022-2024 yılları arasında gerçekleşen araştırmada yüz yüze ve dijital etnografi tekniklerinden yararlanılmıştır. Gece Kulübü, bar gibi mekânlarda ve Kadıköy, Beyoğlu'ndaki belirli sokaklarda gözlemler, yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. EDM'in heterotopik mekân kurmadaki rolüne ve EDM ile LGBTİ+ hareketi arasında bir bağ olup olmadığına dair farklı bulgulara rastlanmıştır. Çalışma Türkiye'de bu alandaki mecvut sınırlı literatüre katkı sunmayı ve LGBTİ+ hareketinin görünürlülüğünü arttırmayı umut etmektedir.