Türkiye’de 16. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu: 3-8 Kasım 1992 İstanbul: İstanbul’un kentsel gelişme sorunları ve Avrupa metropolleri: program: Türkçe - İngilizce = 16th colloquium of world town planning days in Turkey: 3th-8th November 1992 Istanbul - Turkey: urban development problems of Istanbul and European metropolitan cities: programme Turkish-English

Abstract

Sunuş

Kolokyumun Amaç ve Hedefi Üzerine:

yüzyılın sonlarına geldiğimiz bugünlerde dünya nüfusu büyük bir hızla artmaya devam etmektedir. Yüzyıl başında 1,5 milyar olan nüfus, 21. yüzyıla girerken 6 milyara ulaşmıştır ve önümüzdeki yüzyılın başlarında da bu nüfusun yarısından fazlasının kentlerde yaşayacağı öngörülmektedir.

Yüzyıllık dönemde kentlerin hem sayısı hem de büyüklükleri artmıştır. Yeni metropoller doğmuştur. Yüzyıl başında nüfusu 5 milyonu aşan sadece üç metropol varken, 21. yüzyıla altmışın üstünde metropolle girilecektir. Her geçen yıl metropollerin sayıları artarken mevcut metropoller de büyümüş, alışılmamışın ve o güne kadarki tüm tanımların ötesinde devleşmiştir. Jeopolitik konumları ve olağanüstü kapasiteleriyle geniş nüfus gruplarını ve büyük yatırımları kendilerine çeken bir nitelik taşırlarken, sorunları da çığ gibi büyümüştür.

Metropollerin hangi ölçüye kadar büyüyebileceği hususunda bir eşik olup olmadığı tartışılmıştır.

Sanayileşmiş ülkelerde, ülkesel ve kentsel planlama sonucu büyümede yavaşlamalar da elde edilmiştir.

Gelişmiş ülkelerde, metropolleri kendi sorunları ve olanaklarıyla karşı karşıya bırakmamak ve metropollerle dayanışma örneği yaratmak için, Devlet bazı görevleri Bakanlıklara verme yolları aramıştır.

Metropollerdeki büyük satürasyonun açıklaması ise, kırsal göç ve kentsel çekim olarak belirmiştir.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin her birinde metropollerin gelişmelerinde farklı etkenlerin rol oynadığı görülmüştür. Ancak dünyanın bu devleşmiş kentsel gelişmelerinde çok önemli sorunların ortak bir paydada toplandığı da saptanmıştır. Örneğin, on beş metropol üzerinde yapılan incelemelerde, önemli ortak sorunların ilki hava, su ve toprak kirlenmesi, ikincisi kentsel ulaşım, üçüncüsü konut, dördüncüsü su, beşincisi ise güvenlik sorunu olarak belirlenmiştir. Bunların yanı sıra sağlık, çöp, işsizlik, altyapı bakımı, küçük ticaretin kaybolması ile ilgili olanlar ise metropollere özgü sorunlar olarak saptanmıştır.

Metropollerde yönetim biçimleri de önem kazanmıştır. Klasik yönetim biçimlerinin, artık sorunların çözümünde etkinliği tartışılır hale gelmiştir. Bölgesel, metropoliten ve kentsel ölçekteki sorunların çözümünde bu kurumsal sistemlerin ve organizasyonların yetersiz kaldığı ve nasıl olması gerektiği araştırılmaya başlanmıştır. Gelişmiş ülkelerde metropollerdeki dengesizliklerin giderilmesi yolları araştırılmıştır. Metropolitenleşme sürecine egemen olmak için de yeni dinamikler ve yeni bakış açıları gerektiği ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla metropollerde çok merkezliliğin, organizasyonun, rekabetin, tamamlayıcılığın ve bunların üretim stratejilerinin analiz edilmesi gerekmiştir.

Bugün Yeni Avrupa Oluşumu içinde, ülkeler kendi bünyelerinde ve de ortak olarak bir metropoller ağı ortaya koymuşlardır. Avrupa Topluluğu'nu oluşturan ülkeler, sınırları içinde büyük kentlere rol tayin edip, tanımlayarak, bu bütünün (Topluluğun) içinde önemli işlevler yüklenmektedirler. Bu anlamda Avrupa'da birçok büyük kent adeta yarışmaktadır. Bugün Madrid Avrupa'nın kültür merkezi, Strasbourg yönetim merkezi olmuştur.

Tarihi süreçte içinde barındırdığı uygarlıkların bir sentezini sunan kültür mirası ve hala ayakta kalabilen doğal ve kentsel peyzajı ile kendini kabul ettiren geçmişin Dünya Kenti İstanbul, ne yazık ki, genelde dünya metropollerinin büyük bir kısmının içinde yer aldığı tüm olumsuz koşullar ve gelişmelerden payını almaktadır.

Elbette, İstanbul da tüm metropoller gibi büyüyecektir. Ancak tüm Avrupa metropollerinde olduğu gibi, bu büyümenin yavaşlatılması, giderek durdurulması ve gerçek yaşam koşul ve kalitesinin oluşturulması, İstanbul Metropoliteni'ne yeni bakış açılarının ve yeni dinamiklerin kazandırılması, İstanbul'un kendi sorunları ile baş başa kalmasının aşılması, geleceğe dönük ve yeni işlevler kazandırılarak evrensel kılınması gerekmektedir.

Geleneksel olarak her yıl yapılan Dünya Şehircilik Günü'nün bilimsel toplantılarının 16'ncısı, 3-8 Kasım 1992 tarihlerinde ve geleneksel Kasım Kolokyumu olarak, "İstanbul'un Kentsel Gelişme Sorunları ve Avrupa'da Metropoller" konusunda, İstanbul'da yapılacaktır.

Bu temada, bir taraftan genelde metropollerle ilgili bildiriler sunulacak, esas olarak da Avrupa'daki metropolitenleşme çerçevesinde, İstanbul Metropoliteni tanımlanacak, yorumlanacak ve İstanbul'un kentsel gelişmesine yön verecek politikalara, hedeflere ve stratejilere ulaşılmaya çalışılacaktır. Aynı zamanda, İstanbul'un diğer metropoller ile kıyaslanması ve sonuçlar çıkarılması da hedeflenmektedir.

Kolokyumda; Madrid, Roma, Lizbon, Londra, Sevilla, Viyana, Stockholm ve Paris için kentsel gelişmeler incelenecek, sorunlar ve geleceğe dönük çalışmalar hakkında bilgi edinilecektir. Bildiri sahibi yerli ve yabancı uzmanlarla karşılıklı fikir alışverişleri yapılarak, tartışılacak ve sonuçlara varılmaya çalışılacaktır. Böylece, Avrupalı uzmanların katıldığı "Europeenne" çerçevede bir kolokyum yapılması arzu edilmektedir.

Kolokyumda yabancı metropollerle ilgili bildiriler ve atölye çalışmaları yer alacak, panel tartışması yapılacak ve esas olarak İstanbul Metropoliteni incelenerek, geleceği tartışılacaktır.

M.S. Güzel Sanatlar Üniversitesi Merkez Kütüphanesi

Prof. Dr. Mehmet ÇUBUK Kolokyum Genel Raportörü