2. İstanbul Sanat Bayramı: Türkiye’de Sanat Eğitimi Sempozyumu: 22-25 Ekim 1979

Abstract

"Academy" sözcüğü eski Atina dolaylarındaki bir bölgenin adından gelir. Platon, kendine özgü felsefesini, akademilerin ilk örneklerini çağrıştırır bir benzerlikle burada öğretmiş olduğu için, Rönesans aşamasındaki Batı düşüncesi öğretimin dizgesel bir temele oturtulması zorunluluğundan hareketle oluşturduğu kurumlara bu adı vermiştir.

Akademi sözcüğünün "Edebiyat, bilim ve sanatın çıkar kaygısı güdülmeksizin değerlendirilerek tanıtılmasını amaçlayan topluluk" olarak geçen sözlük tanımı da, bilginin sadece bilgi adına öğretilmesini amaçlayan Platon örneğinden gelir. Ne var ki, akademilerin her biçiminin bu ilk örnekle eşleştiği söylenemez.

Bilindiği gibi, akademilerin kuruluşlarına değin geçirdikleri evrim Ortaçağların loncaları ile başlar. Ardından da meslek birlikleri (guild) ile devam eder. Sanatçı bu her iki kuruluşta da sıradan bir zanaatçı ya da teknik bir uzmandır sadece. Ancak loncalarda ayrı ayrı meslek gruplarından oluşan bir bütünün, meslek birliklerinde ise tek bir meslek grubunun üyesidir.

yüzyılın sonuna doğru sanatta belli bir düşüş görülmesi üzerine, kuramsal bilgiden yoksun teknik uzmanlığın yetersizliğinin bilincine varıldı. Bağlı olarak da Vasari'nin 1561'de Floransa'da kurduğu Accademia del Disegno ve Federico Zuccari'nin 1593'te papalığın emri ile kurduğu Accademia di San Luca gibi ilk akademi örnekleri ile sorunun karşılanması düşünüldü. Ancak bu ilk örnekler uygulamada birer meslek birliği gibi hareket etmekten öteye geçememekle birlikte akademi fikrinin kalıcı olmasını sağladı.

Bu düşüncenin uzantısı olarak 1648'de 14. Louis'nin emriyle kurulan "Academie Royale de Peinture et de Sculpture"den amaç, bilginin bilgi adına öğretilmesinden çok, ülkenin sanat hayatının denetim altına alınması idi. İlk en yetkin akademi örneği olan Academie Royale aynı zamanda bundan sonra sanat hayatını kuruluş adına denetleme görevini yüklenecek olan akademi türünün de ilk örneğini veriyordu. Bir diğer deyişle akademiler, kuruluşu biçimleyen düşünce ve ilkelere eş bir görsel dilin biçimleyicisi, karşıt düşüncenin de sansürü olarak işlev göreceklerdi bundan sonra. Ve bu işlevi şu ya da bu şekilde üstlenen kurumlar zamanımıza değin süregelecekti.

Kuruluş adına denetlemek bir yana, somut gerçeklerle bağlı görsel bir dilin biçimlenmesi bile daha başlangıçta belli bir düzenin ve dizgeselliğin oluşturulmasını gerektirir. Nitekim ortaçağların hiyerarşiye dayanan düzen anlayışı, Rönesans hümanizması ile birlikte, varlığın değişmez varsayılan yapısına, temel evrensel gerçeklerin arayıcılığına dönüştüğü zaman, bunun sanata yansıyış biçimi de düzensel ve dizgesel olmak zorundaydı.