Kentsel tasarım: kentsel çevreye çok disiplinli bir yaklaşım: 1. Kentsel Tasarım Haftası

Abstract

Sunuş Son on yıldır, bir disiplin olarak tanınması ve tanımlanması için ulusal ve zaman zaman da uluslar arası nitelikte ele aldığımız kentsel tasarımın 11. buluşma platformunda, bir husus artık kabul edilmelidir. Geçen zaman içinde, uygulamalı bir disiplin olarak ülkemizde üniversiter çerçevede bir bilim dalı olarak da tescil edilmiş, tüm yönleriyle 11 yıldır bu platformda ülkeye özgü kabul edilebilir bir tanıma da varmıştır. Bazı belediyelerin kentsel tasarımı bir düzenleme aracı olarak görmeleri ve uygulama girişimleri ve bu projeleri icraat programlarına almış olmaları, bizi desteklemekte ve yüreklendirmektedir. Ancak bir çok durumda, yine bir büyük kentsel proje gibi algılama olgusu devam etmekte ve bazı mimarlar ve plancılar, bu disiplini sadece kendi doğal ve meşru meşguliyet alanı gibi görmektedirler.

Bu husus bazı görüş ve algılama engellerinin aşılmasında birçok önemli noktalar olduğunu göstermektedir. Bu amaçla Kentsel Tasarım Bilim Dalı'nın (bu güne kadarki anlatımımızda da Kentsel Tasarım Disiplininin) meşguliyet alanlarının ve meşrutiyetinin tanınmasında yardımcı olacak ve Dernek kurulması işi yasal olarak bitmiş bulunmaktadır. KENTASDER'in bu çerçevede başarılı olacağını ve Derneğe önemli işler düşeceğini belirtmek yanlış olmayacaktır.

Elbette, kentsel tasarımın Şehircilik eylemleri içinde ve kentsel gelişme sürecindeki yasal yerini oluşturmak da gerekmektedir. "...Bugünkü imar mevzuatımız, yeni kavramlar ya da yeni araçları üretmeye gerekli desteği ve olanakları vermemektedir... Bir tür Kentsel Gelişmeyi Yönlendirme Şehirciliğinin yanı sıra Eylem Şehirciliği ya da Yerel Şehircilik yaklaşımları içinde değerlendirilebilecek bir Kentsel Tasarım, anlamlı kentsel morfoloji yaratabilecek çok önemli bir düzenleme aracı olarak ortaya çıkmaktadır". Böylesi araç, eylemsel arazi üretilebilmesine, kentsel devamlılığın sağlanabilmesine ve büyük çerçevede değerler ortaya konabilmesine, nihayet yaşanabilir yerleşimler elde edilmesine olanak yaratan "niteliksel meşguliyette" ve büyük çerçevede yeni bir morfolojik araç gibi kabul edilmelidir.

Aslında, Kentsel Tasarım, kent planlamanın açılımında yer almaktadır. Temelde de birçok şeyin üzerine oturmaktadır. Güçlü hedeflerle belirlenen veriler, büyük akslar, hassas bölgeler ve tasarım bölgelerinin ve programlarının ve de yönetmeliklerinin (rehberlerinin) oluşturulması, gelişmeyi ve değişmeyi zaman içinde stabilize etmenin sağlanması gibi. Dünyada gayrimenkul piyasası ile ilgili büyük operasyonlar yapılmakta ve kentsel dönüşüm projeleri ve yöntemler sergilenmektedir. Yatırımcılar (yerel, ulusal), yönetimler (yerel, merkezi), finansörler ve işletmecilerden oluşan dörtlü grubun bu toplantılardaki değerlendirmeleri önemlidir. Türkiye'de de yeniden yapılanma sürecinde metropollerdeki gecekondu alanlarının rehabilitasyonu gereksinimi, hazine arazilerinin en verimli ve etkili şekilde kullanımı, modern ve kaliteli konut yerleşmeleri, ofisler, alışveriş merkezleri projelerinin yüksek getirisi yine bazı kurumsallaşmaları gerektirmiş ve gayrimenkul yatırım ortaklıkları doğmaya başlamıştır. Bu çerçevede, arazi tüketimi gereksinimini karşılamak üzere yatırımlarla ilgili arazi geliştirme koşulları da doğmaya başlamıştır.

Geçmiş dönemlerdeki finans gereksinimi, kat mülkiyeti kanunu ile kat karşılığı modelleri yaratmıştır. Oysa yeni düzenlerdeki yeni dönemde kat mülkiyeti konusunu aşmak gerekmektedir. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları bundan böyle -belki şimdilik metropollerde- Türk yatırımcıları için olduğu kadar, yabancı yatırımcılar için de bir gayrimenkul sektörü oluşturmaktadır. Konut ve konut dışı alanlar ve kentsel merkezler, gecekondu alanlarındaki dönüşüm projeleri bu çerçevede değerlendirilmelidir.

Görülmektedir ki, kentsel dönüşüm projeleriyle ve kentsel iyileştirme projeleri ve yeni yerleşmeler için gayrimenkul sektörü siyasi gelişmelerle birlikte bir pazar yaratmaktadır. İşte bu gereksinmeler karşısında bize düşen görev, bütün bu niyetlerin, bir gerçeğe dönüşmesini sağlayacak olan Tasarım yönünü ve tasarım ürünlerinin nasıl elde edileceğinin araştırılmasıdır. Dolayısıyla kentsel tasarım eğitiminin de bu çerçevede kendisine bazı yeni hedefleri belirlemesi ve öğretim programının zenginleştirilmesi gerekmektedir. Çeşitli yatırımcı çevrelerinin konferanslarla ve sergilerle bu haftaya katılması bunun için istenmiştir. 1. Kentsel Tasarım Haftası'na bildirilerle ve de konferansçılar olarak katkıda bulunanlara ve Hafta'nın organizasyonunda işbirliği yaptığımız ve maddi destek sağlayan firmalara içten teşekkürlerimi iletiyorum. Sonuçların yararlı olmasını diliyorum.

Prof. Dr. Mehmet Çubuk 20.Mayıs.2000 - İstanbul