Sultanahmet eski adalet sarayı parselinin yer ve süreklilik bağlamında incelenmesi

Abstract

Mimari çevre ve insan ile yakın ilişkileri olan bir bütündür. Yer ise mimarinin fiziksel olarak var olabilmesi için gerekli zemini sağlar. Yerin sahip olduğu fiziksel ve kavramsal özellikleri ile mimariyi etkilediği düşünülmektedir. Yerin kavramsal özellikleri kullanıcıların kültürlerine ait yaşam biçimleri tarafından mekanlarda deneyimlenen olaylar ve yaşanmışlıklar ile ilişkilidir. Bu yaşanmışlıkların geçtiği mekanların kullanıcı hafızalarındaki anlam sayesinde yere ait bir imge değeri oluştuğu görülebilir. İmge değeri taşıyan mekanlardaki ortak kullanım eğilimi ise uzun yıllar aynı kalarak mimaride işlevsel bir süreklilik yaratabilmektedir. Böylece zamanın yarattığı değişimlere bağlı olarak biçimsel dönüştürmeye maruz kalan mimari mekanların temelinde yerin sahip olduğu kültürel değerlerle oluşturulmuş bir mimari mekan anlayışı olduğu söylenebilmektedir. Sonuçta da ait olduğu dönemin yaşam pratiğine uygun şekilde tasarlanmış yapılar yerin sahip olduğu bellek nedeniyle aynı anlamı yıllarca taşıyarak benzer şekilde kullanılabilirler. Yerin sahip olduğu fiziksel özellikler ise mimariyi yer seçimi ve biçimini oluşturma yönünde etkiler. İstanbul gibi farklı kültürlere ait toplumlara alt yapı oluşturmuş bir kentin de benzer değerler ile anlam kazanmış alanları vardır. Tarihsel Yarımada'nın Sultanahmet Bölgesi de topoğrafya özellikleri sayesinde kent kurgusunda merkez olarak benimsenerek her dönem bu özelliğini koruyan bir alan olarak izlenmektedir. Bu özelliği ile kentsel sürekliliğin araştırılacağı bir alan olarak da iyi bir örnek teşkil etmektedir. Bununla birlikte çalışma alanı olarak tanımlanan yapı adasında da Roma-Osmanlı ve Cumhuriyet zaman periyodları arasındaki değişim ve dönüşümleri görebileceğimiz çok katmanlı bir mimari yapılaşma gözlemlenir. Değişik dönemlere ait binaları kapsayan yer özelliğinin yanısıra Hipodrom gibi toplum belleğine yer etmiş güçlü bir Roma yapısının sınırına paralel olması sebebiyle yapısal sürekliliği araştırmaya yönelik bir yer olduğu düşünülmektedir. Cumhuriyet Döneminde inşa edilen Adalet Sarayı'na ait olan bu parselin özelinde yapılacak incelemeler sayesinde somut bir mimari projeden hareketle yer ve sürekliliğe ait kavramların mimariye etkisi araştırılacaktır. Tarihsel bir bakış açısıyla incelenecek tanımlı bu parselin dönemsel yapılarının kendinden sonraki biçimlendirmeye etkisinin mimari süreklilik-süreksizlik hakkında bazı sonuçları verebileceği düşünülmektedir. Ayrıca bölgede var olduğu bilinen yere ait kavramsal değerlerin de bu inşa süreci üzerinden incelenecek bulgulara sahip olduğu varsayılmaktadır. Zira bu yer her dönemde toplum belleğinde benzer izlere sahip anlamları barındıran bir alandır. Bu anlamların mimariyi şekillendirici etkisinin araştırılması yolu ile mimaride yer ve süreklilik kavramlarına yeni bir düşünsel boyut kazandırmak ve bu inceleme ile konunun değerlendirilebileceği bir kaynak sağlamak hedeflenmektedir.