Mimarlık tarihyazımına dematerye okuma altlığı : istisnai temsiller, Giovanni Battista Piranesi

Abstract

Bu çalışma kapsamında mimarlık tarihyazımının bir yığın anlatı ve temsil yoluyla mimarlık nesnesini çerçevelemekte kullandığı materyal araçlar "maddesellik" olarak tanımlanır. Bu araştırının esas niyetlerinden biri için, bir taraftan çeşitli temsiller aracılığıyla bu verili birikimin kültürel bir sistem, bir ontoloji, hatta toplumsal oluşları yöneten "maddesel" bir alt metin olarak nasıl üretildiği serimlemek; öte yandan mimarlık nesnesini bu durağan dünyanın iç dinamiklerini açacak çeşitli disiplinler ve toplumsal pratiklerle ilişkili bir bilgi ağı içerisinde okumak için yeni düşünsel patikalar aramak denebilir. Bilgi rejimlerinin inşasından mimarlık terminalojisinin köklerine kadar bir dizi tartışma sonunda B. Piranesi ile tamamlanan çalışma, nihayetinde mimarlık nesnesinin yazımını opere edilebilecek, kesilip biçilerek her defasında yeni bir proje olarak ortaya konabilecek dematerye bir bir ağ olarak teorize eder. Böylece, Piranesi'nin işleri çalışma kapsamında mimarlığın maddesel güzergahına taş koyan, dönemin kabaran arkeolojik, antropolojik coğrafya kavrayışlarıyla didişen temsiller olarak çerçevelenir. Çalışmanın sonlarına doğru dematerye okuma arayışlarına imkan tanıyan bir yığın üretim olarak J. Battista Piranesi'nin asit, bakır levha ve iğne aracılığıyla ürettiği temsillerdeki mekana, nesne-bilgi ağına, temsil rejimine, perspektife uygulanan tahrifat süreci dönemselleştirici tarih yazım geleneği açısından bir yere oturtulmak yerine ana akım yazım ve anlatım geleneğine yönelik erken bir eleştiri biçimi olarak okunur. Bununla birlikte maddeyi aşındıran toplumsal, yaşamsal pratikleri devreye sokmayı, nesneye yönelik dolaşımda bir bilgi ağı ve onun kültürel etkileşimli dünyasını göz önüne almayı işaret edecek olan bu çalışma gerek dili, gerekse metodolojik yönteminden dolayı iç strüktürden olabildiğince yoksun, kronolojik olarak başı sonu olan anlatıyı devre dışı bırakan bir dili benimser, bunu yaparken bir öneri sunmaktan ziyade, kolayca aşındırılabilir bir zemin sunmaya niyetlenir. Bu manyerist dil esasında çalışmanın arayışında olduğu alternatif tarih yazım olanakları içinde bir deneme olarak görülebilir. Öyle ki, tıpkı araştırı sonunda görülen Piranesi'nin çizimleri gibi, bir yerde kopan başka yerde bağlanan, bir diğeri ile kontrolsüz ilişkiler kuran anlatı ve temsiller bu metnin içerisinde "yüzer". Bu anlamda her bir okuyucunun kendi anlatısını ekleme, çıkarma ya da tez metni içerisindeki kopuklukları kendi durduğu yerden yeniden bağlamaya olanağı vardır, bu anlamda tezin imlediği dematerye tarihyazım olanakları bu çalışmanında yazım yöntemi olarak da görülebilir. Böyle düşündüğümüzde bu çalışma için ne bir tarihyazım çalışması, ne disiplinler arası tarihsel ögeler ne de B. Piranesi'ye yönelik spesifik bir tartışma barındırır, olsa olsa bundan sonra bütün bunlar üzerine derinlemesine tartışmak ve üretmek için bir başlangıç, bir "deney" alanı denebilir. Anahtar Kelimeler: Battista Piranesi, B. Fletcher, Yeni Materyalizm, tarihyazımı, historiyografi, temsil, anlatı, mimarlıkta maddesellik