Yüksek yapılarda strüktürel sanat ve mimari biçimlenişe yönelik bir tasarım modeli

Abstract

Strüktürel sanat eseri yapılar, biçimsel anlamda estetik değerlerin ön planda olduğu, tek defaya mahsus tasarlanan ve strüktürel tasarımıyla yeni bir süreç başlatan yapılardır. Tarihin ilk dönemlerinden beri bu yapılar çoğunlukla, köprüler, geniş açıklıklı yapılar, kuleler ve yüksek yapılardan oluşmaktadır. Bu çalışma kapsamında, yüksek yapılarda strüktürel sanat kuralları çerçevesinde, güncel sanatsal yaklaşımlar oluşturulmaya çalışılmıştır. Öncelikle hem bu kuralları oluşturabilmek, hem de döneminde sanat eseri sayılan yüksek yapılar arasında sanata en yakından en uzağa bir değerlendirme yapabilmek için değerlendirme ölçütleri oluşturulmuştur. Değerlendirme ölçütlerine göre örneklem olarak seçilen yapılar, Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemlerinden (ÇÖKVY) olan Bulanık Mantık ve Analitik Hiyerarşi Yöntemi'nin (AHS) kombine edilmesiyle oluşan Bulanık AHS (BAHS) yöntemi ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın girişini oluşturan birinci bölümde, problem tanıtılarak, çalışmanın amacından ve yönteminden bahsedilmiştir. Çalışmanın kapsamı, sınırlılık ve kısıtları ortaya konulmuştur. Bu alanda yapılan çalışmalar tespit edilmiş, literatür bilgisinden faydalanılarak çalışmada referans gösterilmiş ve kaynaklara eklenmiştir. İkinci bölüm, çalışmanın esasını oluşturan yüksek yapı kavramının tanımının yapıldığı, güncel strüktürel sistemlerin ve tasarım ilkelerinin anlatıldığı bölümdür. Bu bölümde, yüksek yapı tasarımının esasını oluşturan mimari ve strüktürel tasarım analizleri yapılmış ve örnekler verilmiştir. Üçüncü bölümde, strüktür kavramı ve mimari strüktürün görevlerinden bahsedilerek strüktür tasarımında yaklaşımlar ve strüktür-mimari form ilişkisi incelenmiştir. Strüktürel sanat kavramı ve ilkelerin bahsedildiği bu bölümde strüktürel sanatın bileşenlerinden oluşan estetik kavramının mimariyle ilişkisi ele alınarak, estetik bir eserin nasıl değerlendirileceği, ölçütlerin nasıl belirleneceği ve değerlendirme yöntemleri üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölüm, alan çalışmasını oluşturan yüksek yapıların strüktürel sanat bağlamında değerlendirildiği bölümdür. Amaç, güncel tasarım yaklaşımına en uygun yapıya karar vermektir. Bu bölüm beş aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama, değerlendirme ölçütlerinin belirlendiği ve örnek yapıların tespit edilerek mimari ve strüktürel analizlerinin yapıldığı aşamadır. İkinci aşama, değerlendirme yöntemi olarak tercih edilen Bulanık Mantık ve Analitik Hiyerarşi Yöntemi'nin tanıtımının yapıldığı aşamadır. Üçüncü aşama, örnek yapıların BAHS yöntemi ile değerlendirildiği aşamadır. Dördüncü aşamada, BAHS yöntemi ile hesaplamalar yapılarak her bir ölçütlerin ağırlık değerleri bulunmuştur. Beşinci aşamada ise, seçilen örnek yapıların performans değerlerine göre strüktürel sanata yakınlıkları tespit edilmiştir. Güncel tasarım ilkelerine göre yapılan bu değerlendirmede, ölçütlerin öncelik sırası ve sanatsal özelliği yüksek olan yapılar arasında ölçütlere göre bir sıralama yapılmıştır. Beşinci bölüm, sonuç değerlendirmesinin yapıldığı ve sanatsal özelliği yüksek bir yapı yapmak isteyen tasarımcıya yol gösterici olması açısından önerilerin sunulduğu kısımdır. Anahtar Kelimeler: Yüksek yapılar, biçim, strüktür, strüktürel sistem, strüktürel sanat, estetik, değerlendirme,AHS, bulanık sistemler, bulanık AHS.